Mùa Xuân nơi đảo xa qua đôi mắt trẻ thơ

Với tập thơ thiếu nhi Tết Trường Sa quê em (NXB Hội Nhà văn, Carobooks) ra mắt mới đây, nhà thơ Lữ Mai đã mở ra một không gian Tết đảo xa vừa bình dị vừa thiêng liêng, nơi đời sống gia đình, trẻ thơ và người lính hòa quyện trong nhịp sóng mùa Xuân, để rồi gieo vào tâm hồn trẻ thơ tình yêu biển đảo Tổ quốc theo cách tự nhiên, trong trẻo.

Sau dấu ấn của Dưới khung trời ngát xanh - tập truyện dài đoạt giải Khát vọng Dế Mèn (Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn) lần thứ 5 năm 2024 do báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) tổ chức, tác giả Lữ Mai tiếp tục dành tâm huyết ở địa hạt văn học thiếu nhi. Với sáng tác mới nhất Tết Trường Sa quê em, nữ nhà thơ tiếp tục cho thấy nhiều tìm tòi và dấu ấn riêng trong cách tiếp cận thế giới trẻ thơ.

Mang dáng dấp của một truyện thơ, Tết Trường Sa quê em xây dựng nhân vật trung tâm là cô bé Hạt Dưa (6 tuổi) - một "công dân nhỏ" sinh ra và lớn lên giữa biển đảo Trường Sa. Qua giọng kể hồn nhiên, trong trẻo của Hạt Dưa, tập thơ mở ra trước mắt độc giả không gian của những ngày Tết nơi đầu sóng ngọn gió, vừa thân quen vừa mới lạ, vừa giản dị vừa thiêng liêng.

Theo đó, các bài thơ trong tập sách lần lượt dẫn dắt người đọc qua những hình ảnh Tết rất đỗi thân quen nhưng mang dáng hình của biển đảo: Gói bánh chưng giữa gió biển mặn mòi; Hoa đào say sóng rung rinh nơi cầu cảng; Mâm ngũ quả khác với đất liền, có cả "trái thật, trái giả"; Cây nêu kỳ lạ vươn cao trong nắng gió Trường Sa; Đèn chờ năm mới thắp sáng từ tháng Chạp; Tàu Xuân mang quà Tết từ đất liền ra đảo; Cờ Tổ quốc mùa Xuân đỏ thắm trên nền trời xanh; Cỗ Tết bên thềm sóng, nơi con người, biển cả cùng sum vầy mà không thôi khắc khoải nhớ người đi xa…

Đọc Tết Trường Sa quê em, một dấu ấn đáng ghi nhận nằm ở việc lựa chọn điểm nhìn kể chuyện của tác giả. Nhà thơ Lữ Mai không đứng ở vị trí người lớn để "giải thích" Trường Sa cho trẻ em, mà nhập vai cô bé Hạt Dưa làm người dẫn chuyện. Hạt Dưa kể về Tết trên đảo bằng ngôn ngữ trẻ thơ: hồn nhiên, ngạc nhiên, đôi khi ngộ nghĩnh, nhiều khoảnh khắc lắng lại đầy xúc cảm. Chính điều đó khiến Trường Sa trở nên gần gũi như miền quê nhỏ rộn rã tiếng cười và nỗi nhớ.

Chia sẻ về nhân vật đặc biệt của tập thơ, nhà thơ Lữ Mai bày tỏ: "Tôi viết tập sách nhỏ này với mong ước khắc họa Trường Sa đầy thân thương, có trẻ em, gia đình, mùa Xuân và Tết. Khi nghĩ đến trẻ nhỏ, tôi luôn tin rằng các em cảm nhận đời sống bằng cảm xúc. Bởi lẽ đó, từ những chi tiết nhỏ ấy, niềm tin, tình yêu thương của các em sẽ tự nhiên nảy mầm. Nhân vật cô bé Hạt Dưa ra đời cũng từ mong muốn đó. Đây cũng là nhân vật được bồi đắp từ những nguyên mẫu là các em nhỏ tôi đã gặp gỡ, chuyện trò, vui chơi cùng ở Trường Sa. Các em lớn lên cùng sóng gió, hồn nhiên và trong trẻo vô cùng".

Một dấu ấn khác của tập thơ này còn phải kể tới việc xây dựng hình ảnh của những người lính nơi đầu sóng, khơi gợi lòng biết ơn nơi trẻ em rất đỗi tự nhiên. Những bài thơ đặt người lính vào không gian Tết: trực gác bên thềm sóng, đón giao thừa xa nhà, giữ đảo trong mùa Xuân, hòa mình với nhân dân. Vẻ đẹp giản dị ấy giúp trẻ nhỏ cảm nhận được giá trị của bình yên, từ đó hình thành sự trân trọng, biết ơn.

"Tôi luôn trắc ẩn về những cái Tết của người lính nơi đảo xa. Họ "Canh giữ đảo để nhân dân đón Tết/ Gác biển trời cho Tổ quốc vào Xuân" như nội dung đôi câu đối Tết ở nơi đầu sóng. Tôi mong bạn đọc có thể cảm nhận: Để có một cái Tết đủ đầy, đã có những người lặng thầm đứng gác giữa mùa Xuân" - tác giả Lữ Mai thổ lộ.

Bên cạnh đó, tình cảm gia đình cũng hiện lên đầy ấm áp trong tập thơ này. Dù xa đất liền, Tết ở Trường Sa vẫn có bữa cơm sum họp, vòng tay người lớn, tiếng cười trẻ thơ. Gia đình trong tập thơ hòa vào tình yêu Tổ quốc như điểm tựa tinh thần. Xuyên suốt tập thơ là ý thức cộng đồng, ý thức về tinh thần gắn bó máu thịt giữa đảo và đất liền. Tàu Xuân ra đảo, quà Tết vượt sóng, những lời chúc năm mới nối dài khoảng cách địa lý… hòa quyện, tạo nên cảm thức rõ ràng về mỗi mùa Xuân nơi đảo xa đều mang dáng hình Tổ quốc.

Dễ thấy, Tết ở Trường Sa trong thơ Lữ Mai hiện lên bình dị, lặng lẽ, ấm áp, được sưởi ấm bằng tình đồng đội, gia đình và niềm tin bền bỉ vào Tổ quốc mến thương. Những vần trong trẻo mang thông điệp về dòng chảy giá trị bền bỉ được tác giả gửi gắm tinh tế, phù hợp với nhịp tiếp nhận của trẻ thơ mà vẫn đủ chiều sâu để lay động người lớn. Tình yêu Tổ quốc hiện lên qua hình ảnh gần gũi: lá cờ đỏ tung bay trong gió biển, con tàu chở mùa Xuân từ đất liền ra đảo, đảo nhỏ bừng sáng giữa trùng khơi… mang đến cái nhìn gần gũi cho trẻ em: Tổ quốc có thể nhìn thấy, gọi tên và gắn bó, đó là phần đời sống hằng ngày nơi đảo xa.

Ở khía cạnh hình thức, tập thơ có sự nhất quán với thơ 4 chữ, 5 chữ, tạo nên nhịp điệu linh hoạt, nhí nhảnh, trong trẻo, dễ đọc, dễ nhớ, dễ ngân nga. Mỗi bài thơ tựa nhịp sóng nhỏ, vỗ nhẹ vào tâm hồn trẻ em để rồi lan tỏa theo cách tự nhiên. Các bài thơ có dung lượng ngắn giúp hình ảnh hiện ra rõ nét, gợi mở, đúng với nhịp quan sát và cảm nhận của trẻ thơ, đồng thời giữ được độ tinh tế cần thiết cho một cuốn sách giàu chất thơ.

Về thẩm mỹ, tập thơ chọn màu chủ đạo là: trắng, xanh, hồng. Trắng của mây, cát, san hô, của những buổi sớm tinh khôi; xanh của biển, trời, sắc áo hải quan và niềm tin bền bỉ; hồng của hoa đào, nắng ban mai, của những ước mơ trẻ thơ bồng bềnh ngọn sóng. Những gam màu dịu nhẹ, trong veo như được gạn lọc qua gió biển và ánh nắng mùa Xuân, tạo nên thế giới Tết thanh sạch, an lành, rất gần với cảm thức trẻ thơ.

Như thế, ở Tết Trường Sa quê em, chữ và tranh có quãng thở, bố cục thoáng đãng, để màu sắc và nhịp thơ nâng đỡ nhau. Mỗi trang sách như khung cửa mở ra biển đảo êm đềm, tươi sáng, bồng bềnh. Trẻ em đọc thơ và có thể "đi dạo trong thơ", thưởng thức không khí Tết nơi đầu sóng bằng cả thị giác và cảm xúc.