Thoạt nhìn, thị trấn Bath của Anh năm nay trông giống phim trường, đang quay một bộ phim chuyển thể từ tiểu thuyết của Jane Austen. Nhưng thật ra, nơi đây đang tổ chức lễ kỷ niệm 250 năm ngày sinh của nữ tác giả.
Sinh thời, Austen đã có thời gian sống tại Bath và lấy thị trấn này làm bối cảnh cho nhiều cuốn tiểu thuyết đình đám của bà.
Vẫn rất hợp thời
Thị trấn lịch sử này của Anh đang trở lại với những năm đầu thế kỷ 19 - thời kỳ mà các tiểu thuyết của Jane Austen được xuất bản.
Du khách có tên Anne Perng rất hào hứng khi được tới đây. Ngày nhỏ, cô đã đọc Kiêu hãnh và định kiến, Lý trí và tình cảm và Emma của Austen và tìm thấy ở đó nhiều bài học quý giá. "Những vấn đề mà bà đề cập đến như kinh tế, giai cấp, gia đình, chị em gái... vẫn còn vang vọng trong chúng ta ngày nay" - cô nói.
Chân dung nữ tác giả Jane Austen
Lễ hội Jane Austen tại Bath năm nay kéo dài 10 ngày. Tổng cộng 15.000 vé đã được bán ra. Con số này khiến ngay cả người tổ chức, Georgia Delve, cũng ngạc nhiên.
"Hai trong số các tiểu thuyết của Jane Austen lấy bối cảnh ở đây" - Delve nói - "Vì vậy, ta có thể đi theo dấu chân của bà trên các con phố. Ta sẽ thấy tên các nhân vật trên đường phố, có thể đến những nơi bà từng ghé thăm. Chính cảm giác được ở trong thế giới mà bà từng sống đã làm cho lễ hội trở nên đặc biệt".
Nhà văn - giáo sư người Mỹ Devoney Looser cũng không quản đường xa để tới với lễ hội. "Bà ấy đã viết những cuốn sách có thể đọc đi đọc lại" - Looser chia sẻ - "Mỗi lần đọc lại đều có điều mới mẻ".
Looser có tình cảm đặc biệt với văn chương của Austen, không chỉ đơn thuần về chuyên môn. "Chồng tôi cũng là một học giả nghiên cứu về Jane Austen" - bà tiết lộ - "Chúng tôi gặp nhau và tranh luận sôi nổi về Jane Austen ngay ngày đầu tiên". Và chính từ đó, tình yêu giữa họ đã nảy nở.
Lễ hội diễu hành hoành tráng, với trang phục thời kỳ Nhiếp chính ở Anh, nhân kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Jane Austen
Trong cuốn sách Wild For Austen của mình, Looser lập luận rằng Austen hoàn toàn không phải kiểu phụ nữ mô phạm, ngây ngô: "Ý tưởng về những người phụ nữ đầy bản năng, theo nghĩa tích cực, thể hiện rõ trong các tác phẩm của bà. Họ không theo khuôn khổ, tự do hơn, hồn nhiên hơn, kết hợp giữa cảm xúc, ân cần với trí tuệ" - Looser viết - "Đó là điều bà muốn tôn vinh ở các nữ nhân vật của mình, vào thời điểm mà phụ nữ được cho là nên thụ động và không suy nghĩ nhiều".
Theo Looser, độc giả có thể tiếp cận Austen ở nhiều cấp độ khác nhau. Đó có thể là về mặt kỹ thuật viết xuất chúng của bà - thể hiện trong câu chữ, cốt truyện, nhân vật. Và trên hết, chúng rất hài hước và là những tác phẩm phê bình xã hội xuất sắc.
Lễ hội Jane Austen ở Bath, với quy mô hoành tráng, là tâm điểm trong các sự kiện về Austen. Ngoài ra, trên khắp nước Anh, còn có nhiều hoạt động khác nhân dịp đặc biệt này. Có thể kể tới là chương trình Celebrating Jane - với triển lãm, khánh thành tượng, kỷ niệm lễ thánh - ở Winchester, nơi Austen an nghỉ. Hay lễ hội âm nhạc, nhạc kịch, triển lãm... tại Southampton, nơi Austen từng sống thời thanh niên.
Trên mạng, một số cộng đồng độc giả quốc tế đã tổ chức hội thảo trực tuyến hay đọc sách Austen theo tuần trong suốt năm 2025.
Jane Austen đã viết 6 tiểu thuyết, trong đó 2 cuốn “Trang viên Abbey” và “Thuyết phục” được xuất bản sau khi bà qua đời
Người không… ghi tên mình vào tác phẩm
Jane Austen qua đời khi mới 41 tuổi, sau khi mắc phải nhiều căn bệnh. Bà chỉ để lại 6 tiểu thuyết. Trong đó, có 2 cuốn được xuất bản sau khi bà qua đời.
Vào mùa Hè năm ngoái, tại Đại học Southampton ở Anh, các học giả và những người đam mê Austen đã tụ họp để thảo luận về mọi thứ liên quan đến Austen. Trong bộ sưu tập của trường, giữa 7 triệu bản thảo và sách in, Karen Robson - người đứng đầu kho lưu trữ và bộ sưu tập đặc biệt - đã tự hào khoe một đoạn trích từ ấn bản đầu tiên cuốn Emma của Austen, được in năm 1816.
"Emma Woodhouse, xinh đẹp, khéo léo và giàu có, với một ngôi nhà dễ chịu và tính cách vui vẻ, dường như hội tụ những phước lành tốt đẹp nhất của cuộc sống. Và cô sống gần 21 năm trên đời mà hầu như không có gì làm phiền lòng hay khó chịu". Đó là phần mở đầu cuốn Emma.
BBC đang quay series “The Other Bennet Sister”, dựa theo một nhân vật trong sách của Jane Austen
"Bà ấy quả là người viết văn tài ba" - Robson thốt lên, vì chỉ trong 1 câu này, Austen đã nói lên rất nhiều điều về nhân vật - "Bà ấy xuất bản cuốn đầu tiên, Lý trí và tình cảm vào năm 1811, với phần tác giả được đề là "bởi một quý cô". Còn các cuốn sau đó, sách được ghi là "Bởi tác giả Lý trí và tình cảm".
Looser lý giải rằng thời đó, tiểu thuyết không được coi là nghệ thuật cao cấp. Chúng vẫn bị cho là thể loại tầm thường. Không rõ, có khi nào Austen có ý định ghi tên của mình vào tác phẩm chưa. Nhưng với Looser, Austen có thể ví ngang Shakespeare. Các tác phẩm của bà có sức sống mãnh liệt, thể hiện qua việc liên tục có những bộ phim được chuyển thể hoặc làm dựa theo tiểu thuyết của bà.
Gần đây, kênh BBC One đang quay series The Other Bennet Sister, dựa trên tiểu thuyết năm 2020 của Janice Hadlow. Trong cuốn tiểu thuyết này, nhân vật chính là Mary - người con gái giữa đời thường bị bỏ qua trong Kiêu hãnh và định kiến.
"Tôi nghĩ cô ấy giống như một nữ anh hùng rất hiện đại" - Jane Tranter, nhà sản xuất điều hành của series, cho biết - "Đây không phải là một câu chuyện tình yêu kiểu chàng trai gặp cô gái theo mô-típ truyền thống".
Nhưng chính xác thì, điều gì khiến tác phẩm của Austen được chuyển thể nhiều như vậy, dù bà đã sinh ra cách đây 250 năm? "Jane Austen là bậc thầy lão luyện về chuyện tình yêu. Một kiểu tình yêu âm ỉ, bề ngoài đều rất đúng mực, nhưng như thể đang sôi sục dưới những quy tắc xã hội" - Tranter thử đưa ra lý giải - "Và mọi người rất thích điều đó. Mọi người cũng thích những chi tiết về thời kỳ đó". Điều này đúng là đang thể hiện rõ ở Bath - nơi quá khứ một lần nữa sống lại đầy sinh động nhân dịp kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Austen.
Looser thì có cách lý giải đơn giản hơn: "Bởi vì các tác phẩm của bà xuất sắc. Chúng quá xuất sắc".
Đôi nét về Jane Austen
Jane Austen sinh ngày 16/12/1775 tại Steventon, Hampshire, Anh. Bà nổi tiếng chủ yếu với 6 cuốn tiểu thuyết, trong đó, bà ngầm diễn giải, phê phán và bình luận về tầng lớp quý tộc Anh vào cuối thế kỷ 18.
Cốt truyện của Austen thường khám phá sự phụ thuộc của phụ nữ vào hôn nhân, để thuận lợi theo đuổi địa vị xã hội và có kinh tế vững vàng. Các tác phẩm của bà cũng ngầm phê phán các tiểu thuyết tình cảm ở nửa sau thế kỷ 18 và là một phần của quá trình chuyển đổi sang chủ nghĩa hiện thực văn học thế kỷ 19. Các bình luận xã hội, chủ nghĩa hiện thực, sự dí dỏm và châm biếm của bà được các học giả đặc biệt hoan nghênh.
Austen viết những tiểu thuyết quan trọng trước tuổi 22, nhưng mãi đến năm 35 tuổi, bà mới xuất bản sách. Những tác phẩm được xuất bản ẩn danh như Lý trí và tình cảm (1811), Kiêu hãnh và định kiến (1813), Trang viên Mansfield (1814) và Emma (1816) chỉ đạt được thành công vừa phải.
Bà viết thêm 2 tiểu thuyết khác - Tu viện Abbey và Thuyết phục, cả 2 đều được xuất bản sau khi bà mất vào năm 1817 - và bắt đầu viết 1 cuốn khác, có tựa đề là Sanditon, nhưng đã bị bỏ dở khi bà qua đời. Bà cũng để lại 3 tập bản thảo các tác phẩm thời trẻ, cuốn tiểu thuyết ngắn dạng thư từ Quý cô Susan và cuốn tiểu thuyết dang dở Nhà Watson.
Kể từ khi Austen qua đời, các tiểu thuyết của bà hiếm khi ngừng xuất bản. Tuy vậy, danh tiếng của bà chỉ tăng vọt vào năm 1833, khi các tác phẩm của bà được NXB Richard Bentley tái bản. Chúng dần nhận được sự hoan nghênh rộng rãi và thu hút được nhiều độc giả.
Tác phẩm của Jane Austen đã truyền cảm hứng cho rất nhiều bài luận phê bình và được đưa vào nhiều tuyển tập văn học. Tiểu thuyết của bà đã được chuyển thể thành nhiều bộ phim, bao gồm Kiêu hãnh và định kiến (1940), Lý trí và tình cảm (1995), Kiêu hãnh và định kiến (2005), Emma (2020), Quý cô Susan, tình yêu và tình bạn (2016), Thuyết phục và series ngắn Kiêu hãnh và định kiến.
Tags