"Xuyên không" bằng công nghệ thực tế ảo

Kể từ khi ra mắt hơn một tuần trước, dự án Trở về thời khắc thiêng liêng đã tạo nên một "cơn sốt" cho cộng đồng, với hàng chục ngàn lượt người đăng ký trải nghiệm.

Xem chuyên đề 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 TẠI ĐÂY

1. Đây là dự án trải nghiệm ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) do Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp với Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông (PTIT) thực hiện nhằm tái hiện thời khắc lịch sử: Ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Như tên gọi, Trở về thời khắc thiêng liêng cho phép người tham quan đeo kính VR, quan sát 360 độ, tự do di chuyển trong không gian 3D mô phỏng Quảng trường Ba Đình vào mùa Thu năm 1945. Từ lễ đài cờ đỏ sao vàng tung bay, tiếng reo hò vang dội, cho đến khoảnh khắc xúc động khi cả quảng trường đồng thanh hô vang "Xin thề"… tất cả hiện lên sống động, như đang diễn ra trước mắt.

Ít ai biết, phía sau những giây phút bùng nổ cảm xúc ấy là một "cuộc chạy đua" căng thẳng của Viện Công nghệ Thông tin và Truyền thông CDIT (PTIT), đơn vị chủ trì triển khai dự án. Theo Trưởng dự án, TS Nguyễn Đức Hoàng (Trưởng phòng Phát triển Ứng dụng Công nghệ Đa phương tiện, CDIT) ê-kíp phải xử lý khối lượng công việc "khổng lồ" trong quỹ thời gian ngắn với việc tổ chức đội ngũ sản xuất, triển khai nhiều khâu - trong đó mỗi khâu có sự tham gia kết nối với nhiều chuyên gia, đối tác, hội đồng cố vấn chuyên môn.

"Về kịch bản, tôi đã làm việc trực tiếp với VOV, hội đồng cố vấn cùng các chuyên gia để xây dựng cho phù hợp với yêu cầu về lịch sử, đồng thời chạm tới cảm xúc" - TS Hoàng tiết lộ - "Kỹ thuật và đồ hoạ đều có khối lượng lớn, độ chi tiết cao phải có sự hỗ trợ của nhiều studio, chuyên gia, yêu cầu nghiêm khắc của nhiều bên".

"Trong khâu triển khai thực địa, dự án có số lượng khán giả lớn, trên nhiều dòng thiết bị, phối hợp nhiều bộ phận trong và ngoài học viện nên áp lực cho đội ngũ vận hành là rất lớn. Hiện nay, dự án đã triển khai thành công bước đầu, số lượng, chuyên môn và sự chuyên nghiệp của đội ngũ là yếu tố then chốt để làm được điều đó" - ông nói thêm.

Ở khía cạnh trình diễn số, ThS Nguyễn Phương Anh (Phó Trưởng phòng Phát triển Ứng dụng Công nghệ Đa phương tiện, CDIT) nhấn mạnh đến tính phức tạp của việc chuyển thể kịch bản lịch sử sang trải nghiệm thực tế ảo ở nhiều khía cạnh.

Cụ thể, về không gian của sản phẩm cần đảm bảo sắp xếp các nhân vật, phối cảnh. Số lượng người dân thực tế tham gia vào ngày 2/9/1945 khoảng 20.000 người, nên khó khăn đội ngũ gặp phải là làm sao có thể sắp xếp khối lượng nhân vật và đối tượng 3D vào trong một khung hình và có thể chạy được mượt mà trong không gian thực tế ảo.

Trong khi đó về tiến trình của trải nghiệm theo kịch bản, cần phải lựa chọn kỹ lưỡng vị trí đặt góc máy trải nghiệm của người dân trong từng thời điểm, ví dụ như thời điểm đoàn xe đi qua hay thời điểm Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập. Bên cạnh đó còn là các âm thanh, nhạc và chuyển động nhân vật để tạo ra nhịp cảm xúc, tạo ra thời điểm cao trào của cảm xúc thời điểm cả quảng trường hô vang câu "Xin thề".

Còn về mặt xử lý hiệu năng với số lượng nhân vật lớn, ThS Nguyễn Tuấn Minh (Chuyên gia lập trình đồ hoạ) cho hay, để dựng được không gian sinh động và thực tế, đội ngũ lập trình 3D đã dành nhiều thời gian để tinh chỉnh các chi tiết môi trường như: lá cờ bay trong gió, cây cối lắc lư nhẹ, bầu trời mùa Thu, ánh nắng chiếu, các băng rôn khẩu hiệu và cờ tổ quốc trải khắp biển người. Tất cả các chi tiết trên kết hợp với nhau giúp tạo ra một bầu không khí sống động hơn cho người dùng khi trải nghiệm kính thực tế ảo.

"Điểm đặc biệt của công nghệ khi chúng tôi thực hiện sản phẩm là tạo ra tính cân bằng tải và tận dụng toàn bộ hiệu năng của thiết bị trong việc thể hiện sản phẩm. Các kỹ thuật, sáng kiến cải tiến nhằm đẩy chất lượng lên cao nhất với từng hạng mục thiết bị phần cứng riêng biệt là một thử thách với đội ngũ kỹ thuật" - ông Minh tiết lộ.

Tương tự, TS Cao Minh Thắng (Phó Viện trưởng Phụ trách Viện Công nghệ Thông tin và Truyền thông CDIT) cho biết: "Những công nghệ mà viện chúng tôi dày công nghiên cứu, phát triển trong 20 năm qua, khi kết hợp với những tư liệu lịch sử mà VOV đã góp phần lưu giữ, dưới sự trau chuốt của những chuyên gia hàng đầu ở nhiều lĩnh vực đã bước đầu tạo ra những trải nghiệm chưa từng có".

"Những trải nghiệm của Trở về thời khắc thiêng liêng không những tạo ra sự ngạc nhiên, thích thú, xúc động mà còn thổi bùng lên lòng tự hào dân tộc trong lòng nhân dân và đặc biệt là thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước Việt Nam" - TS Thắng nói thêm.

TS Thắng cũng cho biết, dự kiến trong thời gian tới sản phẩm sẽ còn tiếp tục được nghiên cứu bổ sung, nâng cấp, hấp thu những tinh hoa công nghệ để góp phần đưa những giá trị của thời khắc thiêng liêng này trường tồn và phát huy mạnh mẽ trong kỷ nguyên vươn mình cùng đất nước.

2. Nói rộng ra, thành công bước đầu của Trở về thời khắc thiêng liêng không phải là một sản phẩm tức thì, mà được kết tinh từ cả một chặng đường dài nghiên cứu và thử nghiệm với nhiều thành tựu trong lĩnh vực công nghệ đa phương tiện của Viện Công nghệ Thông tin và Truyền thông CDIT, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông.

Hai thập niên qua, những nỗ lực bền bỉ này đã cho thấy tiềm năng to lớn của công nghệ trong việc gìn giữ, lan tỏa giá trị lịch sử - văn hóa và góp phần thúc đẩy sự phát triển của công nghiệp văn hóa hiện nay.

Theo TS Cao Minh Thắng, trong suốt chặng đường nghiên cứu, ông và cộng sự luôn trăn trở làm sao để các giá trị lịch sử - văn hóa trở nên sống động và gần gũi hơn với công chúng. Nếu như trước kia, việc tìm hiểu lịch sử thường gắn với hiện vật trong bảo tàng và cần người thuyết minh, thì công nghệ số ngày nay cho phép bất kỳ ai, ở bất cứ đâu, chỉ cần kết nối internet là có thể bước vào một không gian văn hóa số. Không chỉ người dân, mà cả giới nghiên cứu cũng được hỗ trợ tối đa nhờ khả năng truy cập dữ liệu mở.

Một trong những cột mốc đáng nhớ là giai đoạn 2016 - 2017, khi CDIT thực hiện triển lãm số để tuyên truyền về chủ quyền biển đảo Việt Nam. Trước đó, triển lãm này được triển khai theo cách truyền thống, tức là phải mang hiện vật cồng kềnh đi khắp nơi. Nhưng với giải pháp số hóa, toàn bộ hơn 400 tư liệu, kể cả văn bản cổ khó tiếp cận, đã được tích hợp vào nền tảng số. Người tham quan không còn bị phụ thuộc vào hướng dẫn viên, mà có thể chủ động tìm hiểu qua máy tính, điện thoại.

Với TS Thắng, đó là minh chứng rõ rệt rằng công nghệ có thể trở thành "cánh tay nối dài" để lan tỏa các giá trị di sản.

Đặt trong bối cảnh hiện nay, Trở về thời khắc thiêng liêng tiếp tục được nhìn nhận như một thành tựu nối dài, tiếp tục khẳng định vai trò của công nghệ trong việc phát huy các giá trị lịch sử - văn hóa, nhất là khi công nghiệp văn hóa đang trở thành lĩnh vực được quan tâm đầu tư. TS Thắng cho rằng, bản chất của công nghiệp văn hóa đã bao hàm yếu tố công nghệ; nếu thiếu nó, mọi nỗ lực chỉ dừng lại ở quy mô thủ công, rời rạc và khó tạo ra sức bật thực sự.

Ông Thắng nhấn mạnh, công nghệ thực tế ảo (VR) không chỉ là chiếc cầu nối giữa "ảo" và "thực", mà còn là nhịp cầu kết nối quá khứ với hiện tại. Nhờ đó, những giá trị tưởng như xa xôi được đưa lại gần, làm bừng dậy những xúc cảm vốn tiềm ẩn trong mỗi con người, như ngọn lửa yêu nước trong mỗi người dân Việt Nam vẫn cháy âm ỉ và chỉ chờ một chất xúc tác để bùng lên.

"Người dân đến với dự án Trở về thời khắc thiêng liêng không đơn thuần tò mò về VR hay muốn trải nghiệm công nghệ thuần túy, mà bởi kỳ vọng được tận mắt thấy hình ảnh Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945. Đó là những khoảnh khắc lịch sử mà thế hệ hôm nay chỉ được nghe kể lại, được lưu giữ trong ký ức. Và, công nghệ đã cho họ một cơ hội chạm gần hơn vào ký ức thiêng liêng ấy" - TS Thắng lý giải.

Cũng theo ông Thắng, trên thực tế, nhu cầu của công chúng là rất lớn và tiềm năng lan tỏa của công nghệ sẽ còn bùng nổ mạnh mẽ trong tương lai, nhất là khi thiết bị VR ngày càng phổ biến. Chính vì vậy, Trở về thời khắc thiêng liêng không chỉ là một sản phẩm công nghệ thuần túy, mà còn là minh chứng xác đáng rằng công nghệ có thể trở thành nhịp cầu gắn kết lịch sử với hiện tại, văn hóa với đời sống, và các thế hệ với nhau.