Xây dựng văn hóa liêm chính trong kỷ nguyên mới (kỳ 2): Tinh thần liêm chính - Từ xây dựng đến thực thi

Xây dựng văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ không chỉ là yêu cầu cấp bách để phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực, mà còn là nền tảng để hình thành một nền công vụ minh bạch, vì nhân dân phục vụ.

Những năm qua, công cuộc này đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trên cả phương diện thể chế, chính sách lẫn phẩm chất, năng lực đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân.

Tuy vậy, thực tiễn cũng cho thấy, ở một bộ phận không nhỏ, tinh thần liêm chính vẫn chưa được thực thi trọn vẹn, để lại những khoảng trống đáng lo ngại.

Đạt kết quả trên nhiều phương diện

Thực tế, công tác xây dựng văn hóa liêm chính trong hoạt động công vụ thời gian qua đã đạt được những kết quả quan trọng, thể hiện trên nhiều phương diện, từ hoàn thiện thể chế, chính sách đến nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Những điểm sáng này phản ánh sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Nhà nước, đồng thời khẳng định bước tiến trong quá trình hình thành nền công vụ liêm chính, minh bạch, vì nhân dân phục vụ.

Trước hết, ở phương diện thể chế, chính sách, theo TS Nguyễn Huy Phòng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh), Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều quyết sách quan trọng nhằm phát huy tinh thần gương mẫu, tiên phong của đội ngũ cán bộ, đảng viên, tạo sự chuyển biến tích cực về nhận thức, xây dựng lòng tin trong nhân dân. Đây là tiền đề cần thiết để tạo nền tảng cho việc hình thành văn hóa liêm chính trong công vụ.

Tiêu biểu là các nghị quyết về xây dựng Đảng như: Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI (2012) về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay; Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII (2016) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến" và "tự chuyển hóa" trong nội bộ; Kết luận Hội nghị Trung ương 4, khóa XIII (2021) về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa"…

TS Nguyễn Huy Phòng nhấn mạnh: "Trong các quyết sách về công tác cán bộ, về xây dựng Đảng đều nhấn mạnh đến tinh thần liêm chính, tiết kiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cơ quan, đơn vị".

Song song với đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cũng được ban hành ngày càng đầy đủ, chặt chẽ.

Cụ thể trong 10 năm (2012 - 2022), Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành hơn 250 văn bản về xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị và phòng chống tham nhũng. Quốc hội sửa đổi, bổ sung, ban hành mới hơn 300 luật, pháp lệnh, nghị quyết. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành hơn 2.000 nghị định, quyết định. Các bộ, ngành, địa phương ban hành hàng nghìn văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời thể chế hóa và triển khai thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng về quản lý kinh tế - xã hội, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Mặt khác, cùng với việc hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy, Chính phủ và nhiều bộ, ngành còn ban hành các quy chế, đề án; đồng thời phát động các cuộc vận động, phong trào thi đua về văn hóa công sở, văn hóa công vụ, văn hóa giao tiếp - ứng xử của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Những hoạt động này góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa lành mạnh, hình thành phong cách làm việc chuyên nghiệp, trách nhiệm, minh bạch, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phục vụ nhân dân, xã hội.

Trong khi đó ở phương diện đội ngũ cán bộ, PGS-TS Nguyễn Thị Ngọc Hoa (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho rằng, sau gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới và sau gần 25 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII về chiến lược cán bộ, đội ngũ cán bộ các cấp ở nước ta đã có bước trưởng thành, phát triển nhiều mặt, chất lượng ngày càng được nâng cao, từng bước đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, PGS-TS Nguyễn Thị Ngọc Hoa cũng khẳng định, thời gian qua, công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên được Đảng, Nhà nước và các cấp ủy, tổ chức Đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đạt được kết quả quan trọng.

Theo đó, các chuẩn mực đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư từng bước được cụ thể hóa thành quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, đạo đức nghề nghiệp, quy tắc ứng xử, văn hóa công sở để thực hiện. Nội dung thực hành tiết kiệm, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được lồng ghép vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị ở các trường chính trị, trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ từ Trung ương đến địa phương; được tích hợp vào một số môn học ở các cơ sở giáo dục, đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân.

Cùng với đó, các cơ quan báo chí, truyền thông, văn hóa, văn học nghệ thuật đã có nhiều hoạt động, tuyên truyền, sáng tác, biểu diễn, công bố, giới thiệu các tác phẩm có nội dung về giáo dục đạo đức cách mạng, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Nhờ đó, đạo đức cách mạng nói chung, các phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư nói riêng của cán bộ, công chức được nâng lên, góp phần quan trọng vào việc phòng ngừa tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Vẫn còn những tồn tại

Bên cạnh những kết quả đạt được, các nhà nghiên cứu cũng thẳng thắn nhìn nhận việc thực thi tinh thần liêm chính trong hoạt động công vụ của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên vẫn còn những bất cập, hạn chế. Đây là những tồn tại có tác động không nhỏ trong quá trình xây dựng một nền công vụ thực sự trong sạch, vững mạnh, vì nhân dân phục vụ.

Như nhận xét của TS Nguyễn Huy Phòng, có một số cán bộ vì chạy theo danh vị, tiền tài, vì lợi ích vật chất, nể nang né tránh, tham vọng cá nhân, bất chấp danh dự, sẵn sàng chà đạp lên giá trị liêm chính, đi ngược lại lý tưởng, mục tiêu cao đẹp mà cá nhân từng tuyên bố trước cơ quan, đơn vị; chà đạp lợi ích cộng đồng, tập thể; làm tổn hại đến uy tín, hình ảnh cơ quan, tổ chức…

Vì không giữ được sự liêm chính, một số cán bộ "nhúng chàm", sa vào tham nhũng, "dĩ công vi tư", lợi dụng kẽ hở của cơ chế, chính sách để cấu kết, hình thành lợi ích nhóm để trục lợi, làm hao hụt, thất thoát ngân sách quốc gia, làm chậm nhịp sự phát triển của đất nước.

Thực tế, vì không giữ được sự liêm chính, nghiêm minh trong thực thi công vụ, một số cán bộ, đảng viên đã vi phạm điều lệ Đảng, vi phạm vào những điều đảng viên không được làm; vi phạm pháp luật đến mức xử lý hình sự.

Theo số liệu của Ban Tổ chức Trung ương, từ năm 2016 - 2020, có 25.104 đảng viên suy thoái hoặc có biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" (chiếm 0,5% tổng số đảng viên) bị xử lý kỷ luật, trong số này có 15.101 đảng viên suy thoái về đạo đức, lối sống, 8.281 đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, 1.722 đảng viên biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa".

Đáng chú ý là trong số 15.101 đảng viên suy thoái về đạo đức, lối sống, có 2.216 đảng viên gây lãng phí, thất thoát tài chính, tài sản, ngân sách Nhà nước, đất đai, tài nguyên…; đầu tư công tràn lan, hiệu quả thấp hoặc không hiệu quả; mua sắm, sử dụng tài sản công vượt quy định; chi tiêu công quỹ tùy tiện, vô nguyên tắc. Sử dụng lãng phí nguồn nhân lực, phí phạm thời gian lao động. 1.623 đảng viên tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn câu kết với doanh nghiệp, với đối tượng khác để trục lợi. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao để dung túng, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực.

Từ những con số này, TS Nguyễn Huy Phòng nhấn mạnh: Vì thiếu liêm chính, vì phai nhạt lý tưởng, một số cán bộ, đảng viên đã "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", có những hành vi đáng bị lên án. Những vụ việc, hiện tượng đó làm tổn hại đến niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, đi ngược lại truyền thống, đạo lý tốt đẹp của dân tộc.

(Còn tiếp)