Trong công văn hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục phổ thông năm học 2025-2026 ban hành ngày 5/8 vừa qua, Bộ GD-ĐT yêu cầu các cơ sở giáo dục xây dựng cơ chế huy động nghệ nhân, nghệ sĩ, VĐV chuyên nghiệp, tình nguyện viên người nước ngoài tham gia tổ chức các hoạt động giáo dục trong nhà trường.

Trước đó, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề cập việc dạy học 2 buổi/ngày và cho rằng có thể mời ca sĩ, nghệ sĩ dạy nhạc, mời VĐV dạy thể dục thể thao, mời họa sĩ dạy vẽ cho học sinh. Còn trong Công điện số 61/CĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đề nghị các UBND tỉnh, thành phố cần huy động, khuyến khích các nghệ sĩ, nghệ nhân, VĐV, chuyên gia tổ chức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao, phát triển năng khiếu...

Một cuộc chuyển động thực sự, một bước đi quan trọng trong công cuộc đổi mới đã được ngành giáo dục thực hiện nhằm thay đổi tư duy giữa dạy và học trong nhà trường. Riêng với lĩnh vực thể thao, đây có thể xem là một bước ngoặt quan trọng, tác động tích cực đến cả 2 ngành thể thao và giáo dục.

Chiều 14/5/2025, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm tới thăm, động viên cán bộ, giáo viên, học sinh hai Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam và Trường THCS Cầu Giấy. Ảnh: Thống Nhất - TTXVN

Từ "mối duyên" đẹp Hội khỏe Phù Đổng

Mối liên hệ giữa các VĐV  đỉnh cao và hoạt động thể thao trong trường học đã có từ lâu và rất bền chặt thông qua đại hội thể thao dành cho học sinh cả nước - Hội  khỏe Phù Đổng. Điều đặc biệt, đây chính là đại hội thể thao có quy mô toàn quốc đầu tiên của đất nước sau ngày thống nhất. Hội khỏe Phù Đổng lần đầu tiên diễn ra vào năm 1982 trong khi đại hội TDTT toàn quốc phải đến năm 1985 mới ra đời.

Hảng nghìn VĐV đã được trưởng thành từ môi trường học đường và ngược lại, số VĐV quay lại sân trường để theo đuổi con đường học tập gấp nhiều lần hơn. Một trong những ví dụ tiêu biểu nhất của mối quan hệ này, đó là trường hợp của huyền thoại nhảy cao Việt Nam, Nguyễn Duy Bằng, người từng vượt qua mức xà 2m02 tại Hội khỏe Phù Đổng lần IV khi còn là cậu học sinh 14 tuổi, thành tích giúp anh "tuyển thẳng" vào đội tuyển điền kinh quốc gia trước khi trở thành người nhảy cao nhất Việt Nam ở mức xà 2m25, kỷ lục tồn tại đến bây giờ.

Hay như trường hợp của chị em nhà Trần Lê Mỹ Linh, Trẩn  Lê Phương Linh của bóng bàn TP.HCM, dù được đặc cách vào trường năng khiếu nghiệp vụ thể thao nhưng họ quyết định tiếp tục con đường vừa học vừa …thi đấu cho đội tuyển bóng bàn thành phố để rồi trở thành các ngôi sao hàng đầu của làng bóng nhựa Việt Nam nhưng vẫn học giỏi, lấy bằng cử nhân đại học kinh tế cho đến khi ra nước ngoài học thạc sỹ mới rời nghiệp thể thao.

Nói cách khác, thể thao đỉnh cao vốn đã được "ươm mầm" từ trong môi trường học đường từ rất lâu. Cho đến nay, HKPĐ vẫn là sự kiện thể thao có qui mô lớn nhất tính cả số lượng VĐV đến số đơn vị tham gia từ cấp cơ sở. Điều đáng tiếc là cái bắt tay giữa 2 ngành giáo dục và thể thao chưa thực sự khai thác toàn diện những khía cạnh quan trọng nhất của mối quan hệ này: Thể thao học đường chưa được phát triển thành qui mô chuyên nghiệp theo hình thức CLB, hệ thống tuyển trạch VĐV gần như không hoạt động ở môi trường học đường, kể cả các trường học đặc thù dành cho học sinh năng khiếu. Trong khi đó, VĐV đỉnh cao, nhất là các ngôi sao đa số có những hoạt động xã hội bên ngoài trường học, bỏ qua một "địa bàn" quan trọng trong nổ lực khơi gợi đam mê thể thao.

Đến lúc phải "hái ngôi sao" từ trường học

Có thể nói chưa thời điểm nào mà sự tham gia của các VĐV đỉnh cao trong trường học lại cần thiết và phù hợp xu hướng như hiện nay.

Đầu tiên, đó là nhu cầu mang tính khách quan của đa số các trường học trên cả nước. Tại các đô thị, diện tích sân chơi dành cho học sinh trong khuôn viên trường đang dưới mức tối thiểu, đặc biệt là các vùng lõi của TP.HCM hay Hà Nội. Sân chơi chung còn thiếu, lấy đâu ra cơ sở vật chất cho tập luyện và thi đấu thể thao tại chỗ. Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện của các ngôi sao, VĐV đỉnh cao có thành tích nổi trội tại trường học, mang đến những câu chuyện truyền cảm hứng và các kỹ năng thể thao hiếm có được thực phạm ngay trước mặt học sinh sẽ thúc đẩy niềm đam mê của các em.

Chính những cảm xúc thực tế ấy sẽ quyết định đến lựa chọn của học sinh có tình yêu với thể thao. Đó là có thể là việc đăng ký tập luyện chuyên sâu tại các trung tâm thể thao, hoặc xa hơn, là chọn con đường thi đấu đỉnh cao cho mình. Đó phải chăng là điểm khởi đầu của những tài năng trong tương lai, những người có cả năng khiếu thể thao lẫn năng lực học tập.

Các ngôi sao thể thao luôn mang đến cảm hứng cho các em nhỏ

Sự có mặt của các VĐV tại trường học khi đó, còn là một cơ hội hướng nghiệp quan trọng đối với nhà trường, hướng đến thúc đẩy quá trình xã hội hóa đầu tư cho thể thao học đường thông qua hệ thống CLB các môn chơi phù hợp với lứa tuổi.  Ở Việt Nam, điện ảnh/phim truyền hình chưa khai thác đề tài thể thao học đường nhiều, nhưng khán giả chắc chắn đã biết đến hàng loạt sản phẩm giải trí của Âu-Mỹ hay Hàn Quốc, Nhật Bản… với nội dung xoay quanh việc những người nổi tiếng trong thể thao tạo ra sự thay đổi về nhân cách, cuộc sống và cả sự nghiệp tương lai của hàng triệu trẻ em, thiếu niên ngay từ khi còn trên ghế nhà trường.

Được tiếp xúc với những nhân vật nổi tiếng, được chơi môn thể thao yêu thích với chính thần tượng của mình, được chạm vào những tấm gương thành công, sẽ tác động đến các chọn lựa nghề nghiệp không chỉ đối với thể thao hoặc có thể chỉ là nguồn năng lượng tích cực để học sinh  thêm động lực cho hành trình học tập của mình.

Và cuối cùng, không thể không nhắc đến "mối duyên" HKPĐ.  Sự tham gia của VĐV đỉnh cao trong trường học, bên cạnh nhu cầu thay đổi tư duy dạy và học của ngành giáo dục, thì còn là trách nhiệm của ngành thể thao, với mỗi VĐV là một 'đại sứ" trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho thể thao Việt Nam. Tầm quan trọng của HKPĐ cần phải được nâng cao, vượt qua khuôn khổ của hoạt động thi đấu thuộc lĩnh vực thể chất trong trường học, mà phải trở thành hạt nhân, là nền tảng của cái gọi là "thể thao học đường chuyên nghiệp" như mô hình rất thành công của các quốc gia tiên tiến.

Để làm được điều đó, thì sự phát triển các CLB thể thao trong trường học là điều một tầm nhìn cần được 2 ngành thể thao và giáo dục siết tay nhau cùng thực hiện. Đó sẽ là cơ hội để nhà trường nhận được các nguồn đầu tư xã hội hóa cho cơ sở vật chất tại chỗ, trong khi với các VĐV thể thao, lại là cơ hội để thực thi trách nhiệm xã hội và trong một chừng mực nào đó, vừa tạo ra thu nhập thụ động, vừa khiến cho sự nghiệp của mình thêm dài lâu.