"Văn hóa là sức mạnh mềm, là "năng lượng gốc vô tận của dân tộc Việt Nam" - đó là lời khẳng định của Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài phát biểu tai lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hoá (28/8/1945 - 28/8/2025), vừa diễn ra vào sáng nay 23/8 tại Nhà hát Lớn Hà Nội.

Theo Tổng Bí thư, xuyên suốt các kỳ Đại hội, các Nghị quyết, Kết luận, Chỉ thị của Trung ương, của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đều nhấn mạnh điều này, cũng như việc "văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển".

Có thể thấy, khi sử dụng các khái niệm có tính biểu tượng cao như "sức mạnh mềm" hay "năng lượng gốc vô tận", Tổng Bí thư đã đưa ra một tầm nhìn bao quát về sứ mệnh và vai trò của văn hóa Việt Nam.

Ở đó, "sức mạnh mềm" vừa là khả năng thu hút, thuyết phục và gắn kết cộng đồng bằng những giá trị tự thân, vừa là dòng chảy ngầm, góp phần định hình niềm tin và bản lĩnh dân tộc qua từng thế hệ. Còn "năng lượng gốc vô tận" lại mở ra một chiều kích khác: Văn hóa là mạch nguồn khởi sinh, nơi nuôi dưỡng hệ giá trị nền tảng của cộng đồng. Nó có thể tự điều chỉnh để thích ứng hoặc dung nạp những hệ giá trị mới, nhưng vẫn luôn duy trì chiều sâu vốn có.

Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất cho ngành Văn hoá, Thể thao và Du lịch

Để rồi, khi cộng hưởng từ những đặc tính ấy, ở tầm khái quát, văn hóa trở thành động lực đặc thù, giúp cả dân tộc không chỉ tồn tại mà còn tự kiến tạo bản sắc của mình - điều có thể nhận rõ trong những khái quát của Tổng Bí thư về hành trình phát triển văn hóa Việt Nam gần một thế kỷ qua.

Điển hình, người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam nhắc tới Đề cương về Văn hóa Việt Nam năm 1943 với ba nguyên tắc lớn: dân tộc, khoa học, đại chúng -  một văn kiện đặt nền móng cho hệ giá trị tinh thần dẫn dắt cách mạng và kiến tạo đất nước sau này. Hoặc đóng góp của các nhà văn hóa lớn qua việc sáng tác Quốc kỳ, Quốc ca, Quốc huy đã giúp định hình diện mạo và biểu tượng tinh thần cho một nhà nước còn non trẻ.

Rồi, thời kì chiến tranh, văn hóa trở thành vũ khí tinh thần đặc biệt với những văn nghệ sĩ, cán bộ văn hóa đầy nhiệt huyết, lặn lội "gảy đàn bên bếp lửa, thắp đèn dầu trong hầm dã chiến, viết thơ, vẽ ký họa giữa chiến trường". Trong hòa bình, "năng lượng gốc" ấy tiếp tục giữ vai trò nền tảng khi kiến tạo lối sống, định hình giá trị và gắn kết cộng đồng - để qua lời người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam, văn hóa đã dựng nên "dáng hình của dân tộc".

Xa hơn, phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm còn mở ra một định hướng quan trọng: Sức mạnh mềm và năng lượng gốc vô tận của văn hóa không chỉ thuộc về quá khứ, mà phải trở thành động lực cho hiện tại và tương lai, khi đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới.

Tại đó, khi nhắc tới nguyên lý "văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển", người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam cho thấy sự nhất quán qua những giải pháp và kỳ vọng đặt ra về việc khơi dậy, chuyển hóa và lan tỏa sức mạnh của văn hóa.

Điển hình, trước yêu cầu không đứng ngoài sự vận động chung của xã hôi, Tổng Bí thư nhắc tới việc văn hóa phải "thẩm thấu vào từng quyết sách, từng công trình, từng con đường, cây cầu, từng cánh đồng, khu công nghiệp, đô thị, làng quê". Xa hơn tính biểu tượng, những hình ảnh đó gắn với một đòi hỏi chiến lược: Chỉ khi được tích hợp vào toàn bộ quá trình phát triển của đất nước, văn hóa mới phát  huy đúng bản chất "sức mạnh mềm", trở thành dòng chảy bền bỉ, khơi dậy niềm tin và sự đồng thuận của cộng đồng

Hoặc, khi thẳng thắn nhắc tới những thách thức của thời đại về sự bùng nổ thông tin, hay sự thâm nhập của các sản phẩm văn hóa ngoại lai đa dạng, Tổng Bí thư sử dụng khái niệm "lá chắn mềm" cho vai trò của văn hóa. Với cách tiếp cận ấy, các hệ giá trị về truyền thống, gia đình, con người - với mọi phẩm tính "yêu nước, nhân ái, đoàn kết, trung thực, trách nhiệm, sáng tạo, kỷ cương" được kỳ vọng trở thành nền tảng đủ vững chắc chống lại sự suy thoái và tha hóa - một minh chứng về tiềm năng của "năng lượng gốc vô tận" này.

Rộng hơn, trong những giải pháp phát triển, việc Tổng Bí thư yêu cầu về xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh từ gia đình, nhà trường đến xã hội chính là cách khai thác "sức mạnh mềm" ngay từ những tế bào nhỏ nhất của cộng đồng, để "năng lượng gốc" được nuôi dưỡng và duy trì bền bỉ. Tương tự, yêu cầu phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế sáng tạo, kết hợp với ngoại giao văn hóa và chuyển đổi số toàn diện, là cách biến những giá trị văn hóa thành nguồn lực lan tỏa sức mạnh quốc gia….

Đáng nói, xuyên suốt những định hướng ấy, chúng ta vẫn thấy một triết lý quan trọng từ Tổng Bí thư: Văn hóa được hình thành, lan tỏa từ con người - để rồi chính con người là chủ thể nuôi dưỡng văn hóa. Từ những văn nghệ sĩ, những "kỹ sư tâm hồn" bền bỉ sáng tạo, lấy chân lý và cái đẹp làm kim chỉ nam tới những cán bộ cơ sở, những "người gieo hạt văn hóa" bình dị - tất cả là minh chứng cho sức mạnh mềm không hề xa xôi, mà hiện diện trong từng hành động nhỏ, tạo thành dòng chảy bền bỉ của văn hóa Việt Nam. 

Truyền thống và vẻ đẹp của văn hóa trong gần một thế kỷ qua là hệ giá trị tinh thần vô giá - để rồi như những gì Tổng Bí thư nhấn mạnh, giá trị ấy cần đươc tiếp tục tỏa sáng khi viết thành những trang mới, trong kỷ nguyên mới của dân tộc. Ở đó, văn hóa luôn là cội nguồn sức mạnh mềm, là năng lượng vô tận để đất nước vươn lên.