Từ Nhân vật của năm 2025: Nhân loại trước ngưỡng cửa máy móc thông minh

Tạp chí TIME đã chính thức công bố "Các Kiến trúc sư của AI" (The Architects of AI) là Nhân vật của năm 2025, đánh dấu lần thứ ba trong lịch sử tạp chí chọn một đối tượng không phải con người đơn lẻ cho danh hiệu danh giá này.

Quyết định này phản ánh năm 2025 là thời điểm trí tuệ nhân tạo (AI) thực sự "bùng nổ" vào mọi khía cạnh của cuộc sống, từ truyền thông, kinh tế, văn hóa đến chính trị và an ninh toàn cầu, mang lại cả sự kinh ngạc lẫn lo ngại sâu sắc về tương lai nhân loại.

Tổng biên tập TIME, Sam Jacobs, giải thích rằng năm 2025 là năm "tiềm năng đầy đủ của trí tuệ nhân tạo bộc lộ rõ ràng, và khi đó, mọi người nhận ra rằng sẽ không thể quay ngược lại hay từ bỏ". Ông nhấn mạnh: "Vì đã khai mở kỷ nguyên của những cỗ máy biết suy nghĩ, vì khiến nhân loại vừa kinh ngạc vừa lo lắng, vì biến đổi hiện tại và vượt qua những gì có thể, Các kiến trúc sư của AI là Nhân vật của năm 2025 của TIME".

Jacobs còn ví AI là "công cụ có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong cạnh tranh giữa các cường quốc kể từ khi vũ khí hạt nhân ra đời" và khẳng định: "Bất kể câu hỏi là gì, AI chính là câu trả lời".

"Bữa trưa trên tòa nhà chọc trời" thời AI

Ấn bản Nhân vật của năm 2025 có hai bức bìa đặc biệt, đều tôn vinh những con người đứng sau sự phát triển của AI. Một bức minh họa chữ "AI" khổng lồ đang được xây dựng.

Bức còn lại do họa sĩ Jason Seiler vẽ, lấy cảm hứng từ bức ảnh lịch sử "Bữa trưa trên tòa nhà chọc trời" (Lunch atop a Skyscraper) năm 1932, mô tả các công nhân xây dựng Rockefeller Center.

Trong phiên bản này, các lãnh đạo công nghệ thay thế vị trí công nhân, ngồi trên thanh xà cao chót vót: Mark Zuckerberg (Meta), Lisa Su (AMD), Elon Musk (xAI), Jensen Huang (Nvidia), Sam Altman (OpenAI), Demis Hassabis (Google DeepMind), Dario Amodei (Anthropic) và Fei-Fei Li (Viện AI Tập trung vào Con người Stanford).

Những cái tên này đại diện cho nhóm "kiến trúc sư" đã thiết kế, xây dựng và thúc đẩy AI, từ chip xử lý mạnh mẽ của Nvidia và AMD đến các mô hình ngôn ngữ lớn của OpenAI, Anthropic và DeepMind.

AI "bùng nổ" và thay đổi thế giới

Năm 2025 đánh dấu sự chuyển mình quyết định của AI từ công nghệ thử nghiệm sang lực lượng sản xuất thực tiễn.

Tại Anthropic, mô hình Claude tự viết tới 90% mã code cho phiên bản tiếp theo của chính nó. Nvidia tăng năng suất gấp 4 lần mà không cần nhân sự tương ứng. CEO AMD Lisa Su khẳng định: "Đây là năm AI thực sự trở nên hiệu quả cho doanh nghiệp".

Hạ tầng AI bùng nổ với quy mô chưa từng thấy: Các "AI factories" – trung tâm dữ liệu khổng lồ – mọc lên ở những nơi có năng lượng dồi dào như gió Tây Texas (Mỹ), thủy điện Na Uy hay sa mạc Vùng Vịnh.

Các tập đoàn công nghệ (Amazon, Microsoft, Google, Meta) đầu tư tới 370 tỷ USD chỉ trong năm nay. Dự án Stargate trị giá 500 tỷ USD, công bố ngay sau lễ nhậm chức của Tổng thống Donald Trump, với sự tham gia của OpenAI, Oracle, Nvidia và SoftBank, là biểu tượng cho sự kết hợp công-tư khổng lồ.

Từ hứa hẹn đến nỗi lo

Năm 2025 chứng kiến AI không còn là công nghệ tương lai mà đã trở thành phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày. Không ngành nghề nào không bị ảnh hưởng: doanh nghiệp sử dụng AI để tối ưu hóa, giáo viên đối mặt với học sinh dùng chatbot làm bài, và các chính phủ chạy đua xây dựng hạ tầng AI quốc gia.

CEO Nvidia Jensen Huang tuyên bố với TIME: "Mọi ngành công nghiệp đều cần nó, mọi công ty đều sử dụng nó, và mọi quốc gia đều cần xây dựng nó. Đây là công nghệ có tác động lớn nhất thời đại chúng ta".

Tuy nhiên, sự tiến bộ đi kèm rủi ro nghiêm trọng và TIME không né tránh những lo ngại. TIME chỉ ra tiêu thụ năng lượng khổng lồ của các hệ thống AI đang làm cạn kiệt tài nguyên, hàng triệu việc làm biến mất, thông tin sai lệch lan tràn qua video và bài đăng giả mạo, nguy cơ tấn công mạng quy mô lớn mà không cần con người can thiệp và sự tập trung quyền lực chưa từng có vào tay một nhóm nhỏ lãnh đạo công nghệ – tương tự thời kỳ Vàng son (Gilded Age) thế kỷ 19. Tạp chí cảnh báo về bất bình đẳng gia tăng và nguy cơ bong bóng kinh tế nếu AI tiếp tục phát triển không kiểm soát.

Các từ điển cũng phản ánh nỗi lo này qua "Từ của Năm": "vibe coding" (lập trình bằng mô tả cho AI), "parasocial" (mối quan hệ ảo một chiều với chatbot), và "AI slop" (nội dung rác do AI tạo ra).

Như Sam Jacobs kết luận: "Nhân loại sẽ quyết định con đường phía trước của AI, và mỗi chúng ta đều có vai trò trong việc định hình cấu trúc cũng như tương lai của nó".

Từ "các kiến trúc sư của AI", chúng ta nhìn thấy không chỉ một năm công nghệ bùng nổ, mà còn hình ảnh nhân loại đứng trước ngưỡng cửa máy móc thông minh – một kỷ nguyên hứa hẹn vô tận nhưng cũng đầy bất định. Liệu chúng ta có thể kiểm soát "những cỗ máy biết suy nghĩ" này, hay chúng sẽ định hình lại chính chúng ta một cách không thể đảo ngược?