Trung Quốc siết chặt dòng phim "tổng tài bá đạo"

Trong bối cảnh ngành giải trí trực tuyến bùng nổ, dòng phim ngôn tình với mô-típ "tổng tài bá đạo" – những câu chuyện tình yêu lãng mạn giữa doanh nhân giàu có và cô gái bình thường – từng là "mỏ vàng" thu hút hàng triệu lượt xem tại Trung Quốc.

Tuy nhiên, sự phát triển ồ ạt của thể loại này đã dẫn đến những nội dung phi thực tế, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức xã hội, buộc cơ quan quản lý nhà nước phải can thiệp mạnh mẽ. Động thái này không chỉ làm thay đổi cục diện ngành phim chiếu mạng ở Trung Quốc mà còn là lời cảnh báo với các web drama (phim chiếu mạng) tương tự đang mọc lên như trên không gian mạng ở Việt Nam hiện nay.

Trung Quốc kiểm soát phim ngôn tình: Chấm dứt kịch bản lãng mạn phi lý

Theo đó, đầu năm 2025, Tổng cục Phát thanh Truyền hình Trung Quốc đã ban hành quy định nghiêm ngặt nhằm nâng cao chất lượng nội dung và xây dựng môi trường sáng tạo lành mạnh, đặc biệt siết chặt dòng phim lấy hình tượng doanh nhân làm trung tâm vì những tình tiết phi lý, lố bịch nhằm câu kéo lượt xem.

Chỉ trong tháng 2, cơ quan này đã gỡ bỏ hơn 25.300 bộ phim ngắn với gần 1,4 triệu tập vì vi phạm quy định. Theo tờ The Paper, các nhà sản xuất thường lạm dụng mô-típ tình yêu lãng mạn kết hợp với hình ảnh doanh nhân đại diện cho thành công và quyền lực, dẫn đến những kịch bản lệch lạc. Văn bản hướng dẫn nhấn mạnh rằng phim ngắn phải tuân thủ nguyên tắc hiện thực, tránh truyền bá quan điểm "tình yêu bám víu nhà giàu" hay tập trung vào xung đột tình cảm, tranh chấp gia đình, đồng thời thúc đẩy dư luận tích cực cho phát triển kinh tế và hình ảnh doanh nhân chân thực.

Dòng phim ngôn tình, hay phim tình cảm lãng mạn, từ lâu đã thống trị màn ảnh nhỏ và các nền tảng trực tuyến tại Trung Quốc. Những bộ phim này thường xây dựng hình tượng nam chính là các vị chủ tịch tập đoàn quyền lực, giàu có, với hành trình tình yêu đầy kịch tính: từ gặp gỡ định mệnh, anh hùng cứu mỹ nhân, đến những xung đột gia đình và xã hội. Các tác phẩm như Yêu em từ dạ dày (2020), Tôi rất thích em (2020) hay Yêu tôi đừng nghĩ nhiều (2020) đã đưa nhiều ngôi sao thần tượng lên tầm cao mới, thu hút lượng fan hâm mộ khổng lồ nhờ màu sắc cổ tích và cuộc sống màu hồng xa rời thực tế.

Sự trỗi dậy của mạng xã hội và các ứng dụng chiếu phim ngắn càng đẩy thể loại này lên đỉnh cao. Theo Sensor Tower, quý đầu năm 2025 ghi nhận hơn 370 triệu lượt tải ứng dụng phim ngắn toàn cầu, tăng gấp sáu lần so với cùng kỳ năm trước. Một nhà sản xuất từ Guangzhou Jinfan Network Technology chia sẻ họ có thể hoàn thành một bộ phim trong 7-10 ngày và phát hành trực tuyến sau 3 tháng, giúp tiết kiệm chi phí và mang lại lợi nhuận cao nhờ định dạng "nhanh, gọn, gây nghiện".

Sức hấp dẫn của phim ngắn nằm ở cốt truyện ngắn gọn, tập trung vào các chủ đề tình cảm như tình yêu ngang trái giữa "chủ tịch giả nghèo", tranh đấu cung đình hay xuyên không, mang lại cảm xúc tức thì trong vài phút, phù hợp với lối sống di động của khán giả trẻ. Tăng Bội Luân, nhà nghiên cứu truyền thông tại Đại học Fudan, nhận định rằng các câu chuyện này dễ hiểu, thỏa mãn nhu cầu cảm xúc, nhưng cảnh báo nội dung đơn giản, xa rời thực tế có thể ảnh hưởng tiêu cực đến thanh thiếu niên – nhóm đối tượng coi phim ngắn như "món ăn hàng ngày".

Các nhà phê bình điện ảnh Trung Quốc đồng tình rằng phim ngôn tình có thể là "liều thuốc xoa dịu tâm hồn" trong cuộc sống áp lực, nhưng hư cấu quá đà có thể làm méo mó nhận thức khán giả, khiến động thái kiểm soát này trở thành cần thiết để bảo vệ giới trẻ và định hướng ngành giải trí.

Lời cảnh tỉnh từ những "thảm họa" kịch bản

Một dòng phim mạng với mô-típ "tổng tài bá đạo" chịu ảnh hưởng lớn từ Trung Quốc cũng nhanh chóng xuất hiện trên không gian mạng ở Việt Nam. Một ví dụ điển hình là web drama Mẹ lao công học yêu, ra mắt tập đầu tiên vào ngày 19/12/2024, nhưng nhanh chóng bị khán giả gắn mác "thảm họa".

Ngay sau khi lên sóng, phim hứng chịu làn sóng chỉ trích vì nội dung nhảm nhí, tình tiết phi lý và lời thoại sến sẩm như "Chị nghỉ việc ở nhà đi, ở nhà tôi nuôi" hay "Đây là 10 tỷ đồng, cầm lấy và biến khỏi con trai của tôi". Bối cảnh sơ sài, diễn xuất thiếu thuyết phục khiến khán giả bức xúc: "Phim dở từ kịch bản đến diễn viên", "Lời thoại đáng sợ, nội dung rẻ tiền". Thực tế, kịch bản phim này có nhiều điểm tương đồng với các bộ phim ngắn Trung Quốc, vốn đã bị gỡ bỏ vì nội dung tương tự.

Trả lời truyền thông, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, phân tích rằng hiện tượng này xuất phát từ nhu cầu của khán giả trẻ, đặc biệt nữ giới, mong muốn thoát ly thực tế qua những câu chuyện tình yêu hoàn hảo. Ảnh hưởng từ văn hóa đại chúng Trung Quốc – với ngành công nghiệp giải trí phát triển mạnh – đã lan tỏa sang Việt Nam, khuyến khích các nhà sản xuất sao chép công thức "tổng tài bá đạo" vì chi phí thấp và dễ phổ biến. Công nghệ số, qua các nền tảng như TikTok hay YouTube, càng thúc đẩy nội dung "ăn liền" này, mang lại lợi nhuận từ quảng cáo mà không cần chất lượng nghệ thuật cao.

Tuy nhiên, ông Sơn nhấn mạnh rằng sự thiếu đa dạng và định hướng trong ngành giải trí Việt Nam là vấn đề lớn. Để kiểm soát, các cơ quan quản lý đã áp dụng chế tài nghiêm khắc hơn, yêu cầu thẩm định nội dung trước khi phát hành để tránh vi phạm thuần phong mỹ tục hay ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội. 

Bên cạnh đó, cần tăng cường tuyên truyền và giáo dục khán giả trẻ, qua các hội thảo hoặc chương trình truyền thông, giúp họ phân biệt giữa giải trí và đời thực.