Hiện nay, nhiều nơi vẫn còn làm thơ Đường luật, còn có cả câu lạc bộ Thơ Đường xướng họa. Do luật lệ, niêm luật khắt khe nên người làm thơ không những tốn thời gian sàng lọc từng chữ, từng từ, mà còn bị trói buộc cách thể hiện tâm tư tình cảm nữa.
"Đánh hôi" nghĩa là gì? "Nhân có vụ đang đánh nhau, cũng xông vào để đánh (thường là người vốn ghét sẵn) - "Đại từ điển tiếng Việt" (1999) giải thích. Còn theo "Từ điển tiếng Việt" của Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, bản in 1988: "Đánh hôi": "Lợi dụng đánh người vốn mình không ưa nhân lúc có vụ đánh nhau".
Thuở mới làm thơ, Quách Tấn được nhiều người ca ngợi làm thơ hay. Vì thế, ông quyết định chọn 100 bài thơ ưng ý nhất của mình gửi ra Hà Nội cho Tản Đà.
Trong sự mua bán xưa nay, bao giờ người ta cũng lấy cân đong đo đếm làm chuẩn, kể cả "Ống tre đè miệng giạ". Ủa, có gi sai chính tả không? Phải là "miệng dạ" chứ nhỉ? Không. Chính xác trong ngữ cảnh này vẫn là "giạ".
Trí khôn, phép ứng xử, đối nhân xử thế… của người Việt Nam có thể tìm thấy ở ca dao, tục ngữ, thành ngữ... Tuy nhiên, có những câu nay đọc lại ta không dễ dàng hiểu rõ nghĩa. Chẳng hạn câu "Lấy đồng tiền làm lào". Vậy lào là gì? Giải thích ra làm sao?
Cũng như câu thành ngữ "Ngọa tân thường đảm" ("Nằm gai nếm mật"), mật trong "To gan lớn mật" không chỉ là cái mật/ túi mật trong buồng gan, mà theo nghĩa bóng thì chỉ ai đó gan dạ, không e dè sợ sệt, dám làm việc gì có khác người.
Trong tiếng Việt, tùy theo ngữ cảnh, trốc/đầu có nhiều tầng nghĩa. Nếu hiểu đầu như "Đại từ điển tiếng Việt" (1999): "Phần trên cùng có chứa não của cơ thể người, cơ thể một số động vật hoặc phần trước nhất của cơ thể động vật" - thì một khi nói đến từ trái nghĩa của nó, ta thường nghĩ đến chân.
Từ năm 1895, ông Huình Tịnh Paulus Của có ghi nhận "tiếng mới" thuở ấy vừa du nhập vào lời ăn tiếng nói: "Làm lửa" - nay chẳng hề thấy ai sử dụng, tự nó đã đào thải, cụm từ này được giải thích: "Lãnh việc chụm lửa dưới tàu khói".
Con trâu có lông màu đen, đích thị gọi "trâu đen". Đố ai dám cãi. Tương tự, con ngựa lông đen gọi "ngựa đen", đúng quá chứ gì? Không, phải gọi là "ngựa ô". Vậy mèo đen cũng gọi "mèo ô"? Không, gọi "mèo mun".
Một chiều sắp hết giờ làm việc, bỗng có một người nước ngoài gõ cửa phòng hỏi tên tôi. Anh nói tiếng Việt lơ lớ, tự giới thiệu là người Pháp. Nói không chuẩn lắm nhưng đủ để hiểu nhau.
Tôi còn nhớ, thời niên thiếu sinh hoạt cộng đồng có bài ca "chế" vui vui: "Giờ ăn đến rồi, giờ ăn đến rồi/ Mời anh xơi, mời anh xơi/ Giơ chén lên cho cao này, giơ chén lên cho cao này, ta cùng ăn, ta cùng ăn".
Sáng 14/8, tại Hà Nội, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài tổ chức Lễ tổng kết Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài năm 2025; kết nối trực tuyến đến các cơ quan đại diện, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Ngày hôm nay 14/8, lễ tổng kết Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài năm 2024 - 2025 sẽ được Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) tổ chức tại Hà Nội theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.
"Ngửa lưng cho thế gian nhờ/ Chẳng thương thì chớ lại ngờ bất trung", là đố về chữ gì? Rõ ràng đó là chữ "phản", phản thùng, phản phé, phản phúc, phản nghịch… Vậy, "phản ngựa" thì sao?
Chiều 6/8, tại Hà Nội, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao, tổ chức Chương trình Gặp gỡ báo chí thông tin một số hoạt động nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh Việt Nam.
Ở Nam bộ, nói đến cái phảng phát cỏ thì không thể bỏ qua cái cù nèo. "Phảng đâu, cù nèo đó" - thành ngữ. Khi sử dụng phảng, dù không phải khòm lưng, nhưng muốn chém cỏ sát tận gốc thì nhờ cái cù nèo.