Rèn kỹ năng sống, tính kỷ luật của học sinh: Hướng đến môi trường giáo dục nhân văn

Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành đồng thời Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT hướng dẫn về công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học; Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT quy định chi tiết về khen thưởng và kỷ luật học sinh trong các cơ sở giáo dục.

Chia sẻ với báo chí về một số nội dung quan trọng của hai Thông tư này, ông Hoàng Đức Minh, Vụ trưởng Vụ Học sinh, Sinh viên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) nhấn mạnh, các Thông tư đã góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách giáo dục, nhất là việc chăm lo đến sức khỏe tinh thần và sự phát triển toàn diện của người học; hỗ trợ giáo viên trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường.

* Phóng viên: Thưa ông, việc Thông tư 18 và Thông tư 19 được ban hành cùng thời điểm có mối quan hệ, bổ trợ với nhau như thế nào?

- Ông Hoàng Đức Minh: Việc ban hành Thông tư 18, Thông tư 19 là một bước đi quan trọng trong quá trình hoàn thiện hệ thống chính sách giáo dục, tăng cường phân cấp, phân quyền cho nhà trường trong công tác khen thưởng, kỷ luật và tư vấn, hỗ trợ học sinh. Đây là một hướng đi phù hợp nhằm nâng cao tính chủ động, linh hoạt và hiệu quả trong công tác quản lý giáo dục.

Thông tư 18 xác định rõ mục đích của công tác tư vấn học đường và công tác xã hội là nâng cao năng lực cho người học trong phòng ngừa, nhận diện khó khăn, giải quyết và tìm kiếm sự trợ giúp phù hợp để khắc phục khó khăn về học tập, tâm lí và quan hệ xã hội. Đồng thời, rèn luyện kĩ năng sống, tăng cường ý chí, bản lĩnh, nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần; hình thành thái độ ứng xử phù hợp trong quan hệ xã hội, góp phần hoàn thiện nhân cách của người học. Thông tư còn nhằm tăng cường công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội và các tổ chức, đơn vị, cá nhân liên quan về công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học.

Do vậy, làm tốt công tác tư vấn học đường và công tác xã hội được quy định tại Thông tư 18 sẽ góp phần hỗ trợ triển khai hiệu quả, bổ trợ cho công tác khen thưởng, kỷ luật được quy định tại Thông tư 19.

Với Thông tư 19, Bộ Giáo dục và Đào tạo bổ sung các nguyên tắc nhân văn, vì sự tiến bộ của học sinh, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp quản lý và giáo viên; bảo đảm sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội; nhấn mạnh vai trò giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh. Thông tư 19 thay đổi các hình thức kỷ luật nghiêm khắc nhằm nhìn nhận về giáo dục học sinh, kỷ luật làm sao để học sinh tiến bộ, tự nhận thức và thay đổi chứ không phải kỷ luật nhằm đẩy học sinh ra khỏi môi trường giáo dục.

Các quy định mới của hai Thông tư bảo đảm thực hiện đúng thẩm quyền, chức năng, trách nhiệm của nhà trường trong giáo dục, tư vấn, hỗ trợ người học; đồng hành, chia sẻ để học sinh trưởng thành toàn diện về tri thức, nhân cách và kỹ năng xã hội.

* Một số ý kiến cho rằng, hình thức kỷ luật được quy định trong Thông tư 19 chỉ yêu cầu học sinh viết bản kiểm điểm, xin lỗi, cam kết… thì chưa đủ sức răn đe, trên thực tế, hành vi của các em mắc có thể rất nghiêm trọng. Vậy Thông tư 18 về tư vấn tâm lý có thể hỗ trợ học sinh thay đổi hành vi như thế nào khi Thông tư 19 không còn những hình thức kỷ luật nghiêm khắc?

- Thông tư 18 quy định, người đứng đầu cơ sở giáo dục phải chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc thành lập tổ hoặc bộ phận tư vấn, bố trí phòng tư vấn, phân công nhân sự chuyên trách hoặc kiêm nhiệm, xây dựng kế hoạch công tác tư vấn hằng năm, huy động nguồn lực hợp pháp để triển khai. Đồng thời,  cơ sở giáo dục cần có phương án sàng lọc, phát hiện sớm, phân nhóm học sinh cần tư vấn, hỗ trợ, đặc biệt với các tình huống khác biệt của người học để kịp thời có giải pháp phù hợp, hiệu quả. Trong trường hợp học sinh bị kỷ luật, công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trường học được sử dụng để cơ sở giáo dục có quyết định xử lý hoặc phối hợp với các cơ quan chức năng xử lý phù hợp với thực trạng của học sinh.

Đơn cử như vụ việc học sinh lớp 7 ở Trường Trung học Cơ sở Đại Kim (Hà Nội) có hành vi sai trái đối với giáo viên vừa qua, từ góc độ cơ quan soạn thảo Thông tư 18, trong tình huống này, tôi đánh giá học sinh cần có sự tư vấn, hỗ trợ về nhiều nội dung một cách tổng thể. Nhà trường có thể áp dụng quy trình 5 bước tư vấn, hỗ trợ cho học sinh về nội dung tâm lý, kỹ năng sống, chính sách, pháp luật… Điều này góp phần đánh giá, phân loại vấn đề của học sinh; xác định nguyên nhân, khó khăn của học sinh; từ đó có các giải pháp, hình thức tư vấn, hỗ trợ phù hợp với vấn đề học sinh gặp phải và báo cáo kết quả cho các cấp liên quan.

Về việc kỷ luật học sinh với những trường hợp nằm ngoài quy định của Thông tư 19 (tức là ngoài thẩm quyền xử lí của nhà trường), tùy theo tính chất, mức độ vi phạm của học sinh, sẽ áp dụng biện pháp xử lí hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự (theo trách nhiệm xử lí của các cơ quan có thẩm quyền); không chỉ dừng lại ở mức độ viết bản kiểm điểm và cũng không chỉ có mỗi nhà trường có trách nhiệm xử lí vi phạm.

Môi trường giáo dục cũng chịu sự chi phối ràng buộc của hệ thống pháp luật hiện hành đối với cả cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh. Do đó, với hành vi vi phạm pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả gây ra mà mỗi cá nhân đều phải chịu các hình thức xử lý theo quy định của pháp luật như luật hình sự, luật tư pháp người chưa thành niên và các luật hiện hành khác.

* Trước đây, công tác tư vấn tâm lý học đường đã được quy định trong một số văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhưng tại nhiều địa phương, cơ sở giáo dục, vấn đề này chưa được quan tâm đúng mức. Theo ông, việc ban hành các Thông tư mới sẽ giải quyết vấn đề này như thế nào?

- Thực tiễn triển khai thời gian qua cho thấy, nhiều cơ sở giáo dục chưa bố trí được nhân sự chuyên trách, hoạt động tư vấn còn mang tính kiêm nhiệm, thiếu kinh phí, cơ sở vật chất chưa bảo đảm; một số nơi chưa có phòng tư vấn riêng biệt hoặc hoạt động còn mang tính hình thức. Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa đồng bộ; công tác bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng cho đội ngũ còn hạn chế.

Nhằm khắc phục những tồn tại nêu trên, Thông tư 18 đã quy định cụ thể hơn về vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, chế độ chính sách cho viên chức tư vấn học sinh; quy định về phòng tư vấn tâm lý học đường; việc phối hợp giữa các bên liên quan… Theo đó, các cơ sở giáo dục phải bảo đảm được nguồn tài chính, nhân lực, bố trí, sắp xếp địa điểm, cơ sở vật chất phục vụ công tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học.

Để các quy định trong Thông tư 18 và 19 thực sự đi vào cuộc sống, cần phải có sự đồng bộ của các bên liên quan bao gồm công tác chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra giám sát của Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các địa phương; việc bố trí nguồn lực triển khai của các cơ sở giáo dục; sự hỗ trợ, đồng hành của phụ huynh và xã hội trong việc chăm sóc, giáo dục học sinh phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và trí tuệ.

Trong thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ ban hành các kế hoạch và triển khai các nhiệm vụ phối hợp với tổ chức, đơn vị liên quan để đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ làm công tác tư vấn tâm lý trong các trường phổ thông. Ngoài ra, Bộ cũng sẽ triển khai chỉ đạo, hướng dẫn công tác tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên, giáo viên, nhân viên tại các cơ sở giáo dục để đảm bảo môi trường học đường an toàn, lành mạnh, nhân văn.

* Trân trọng cảm ơn ông.