Phát triển công nghệ và yêu cầu hoàn thiện chính sách an ninh của Việt Nam

Ngày 14/11, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp với Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam tổ chức Hội thảo quốc tế "Sự phát triển của công nghệ mới nổi và an ninh khu vực Đông Á", nhằm phân tích tác động nhanh của công nghệ đối với môi trường an ninh khu vực, đồng thời đưa ra khuyến nghị chính sách đối với Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gia tăng.

Phát biểu tại Hội thảo, Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, nhấn mạnh thế giới đang trải qua những thay đổi sâu rộng chưa từng có. Sự phát triển mạnh của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu, máy tính hiện đại, chuỗi khối và các hệ thống kết nối thông minh đang tác động trực tiếp đến kinh tế, xã hội và an ninh. Những biến chuyển này buộc các quốc gia phải điều chỉnh phương thức quản lý, cách thức hợp tác và tổ chức nguồn lực để thích ứng. Nếu không chủ động chuẩn bị, hệ thống pháp lý và hạ tầng hiện tại sẽ khó đáp ứng được tốc độ đổi mới của công nghệ.

Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh cho rằng, phải xây dựng tiêu chuẩn, quy tắc quản lý và khuôn khổ pháp lý phù hợp với bối cảnh mới; đồng thời nâng cao năng lực kỹ thuật nhằm bảo đảm an toàn trong không gian mạng và những môi trường liên quan đến dữ liệu. Việt Nam cần chú trọng đào tạo nhân lực, tăng cường hợp tác quốc tế và phát triển khả năng dự báo để bảo đảm an ninh và an toàn xã hội trong thời kỳ công nghệ thay đổi nhanh.

Ông Fujinuma Atsuyuki, Tham tán Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam đánh giá hội thảo là cơ hội quan trọng để hai nước chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ và an ninh. Công nghệ mới mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng làm gia tăng cạnh tranh trong khu vực. Các hệ thống phân tích dữ liệu và nền tảng số đang ảnh hưởng mạnh đến chính sách an ninh của nhiều quốc gia. Vì vậy, Việt Nam và Nhật Bản cần mở rộng hợp tác, đặc biệt trong chia sẻ thông tin và kinh nghiệm quản lý, nhằm nâng cao khả năng ứng phó trước những thay đổi nhanh của tình hình khu vực.

Giáo sư Tsuchiya Takahiro, Đại học Ngoại ngữ Kyoto (Nhật Bản), phân tích mối liên hệ giữa công nghệ hiện đại, chuyển đổi số và an ninh Đông Á. Theo đó, công nghệ đang tác động đồng thời đến cả lĩnh vực dân sự và an ninh, khiến ranh giới giữa hai lĩnh vực này trở nên mỏng hơn. Ba yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất hiện nay gồm năng lực công nghệ của mỗi quốc gia, sự ổn định của nguồn cung và khả năng xây dựng quy tắc quản lý phù hợp.

Giáo sư Tsuchiya Takahiro cho rằng năng lực công nghệ là nền tảng quan trọng để duy trì tự chủ và phát triển. Nhiều hệ thống phục vụ kinh tế và an ninh đều phụ thuộc vào dữ liệu, thiết bị điện tử và hạ tầng công nghệ. Tuy nhiên, chuỗi cung ứng trong khu vực đang chịu áp lực lớn do cạnh tranh giữa các nước, kéo theo nguy cơ gián đoạn nguồn nguyên liệu và linh kiện. Bên cạnh đó, việc thiếu các quy định chung làm tăng rủi ro công nghệ bị sử dụng sai mục đích hoặc gây mất kiểm soát. Việt Nam cần theo dõi sát các xu hướng công nghệ, đánh giá rủi ro và đầu tư vào năng lực nghiên cứu; đồng thời tăng cường hợp tác với các đối tác quốc tế để bảo đảm an ninh lâu dài.

Tiến sĩ Đỗ Thị Ánh, Viện Nghiên cứu châu Á – Thái Bình Dương nhận định công nghệ mới đang làm môi trường an ninh khu vực trở nên phức tạp hơn. Các quốc gia đều nỗ lực tự chủ công nghệ, xây dựng khả năng dự phòng và tăng cường bảo đảm chuỗi cung ứng. Điều này khiến cạnh tranh giữa các nước lớn diễn ra quyết liệt hơn, đòi hỏi Việt Nam phải chủ động hơn trong việc giữ ổn định an ninh, kinh tế và quan hệ đối ngoại.

Theo các đại biểu, sự phát triển nhanh của công nghệ đang đặt ra nhiều thách thức mới đối với an ninh. Ba vấn đề được thảo luận nhiều nhất gồm: Năng lực công nghệ của từng quốc gia; mối quan hệ giữa nhà nước và doanh nghiệp trong quản lý công nghệ; yêu cầu điều chỉnh chiến lược, tiêu chuẩn an ninh để phù hợp với thực tiễn. Cạnh tranh toàn cầu đang chuyển từ ưu thế phát minh sang ưu thế triển khai, tức tốc độ và hiệu quả ứng dụng mới là yếu tố quyết định. Trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng, nhiều phương thức truyền thống đang được hiện đại hóa và gắn với khả năng thu thập, phân tích thông tin.

Các đại biểu đề xuất Việt Nam tập trung vào bốn nhóm giải pháp trọng tâm: Xây dựng hệ thống pháp lý đầy đủ để quản lý công nghệ trong các lĩnh vực nhạy cảm như dữ liệu, an toàn thông tin và hạ tầng số; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, bao gồm kỹ sư và cán bộ quản lý có hiểu biết rõ về tác động của công nghệ; mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp cận kinh nghiệm quản lý tiên tiến và tham gia sâu hơn vào các mạng lưới nghiên cứu; theo dõi sát diễn biến của chuỗi cung ứng công nghệ nhằm có phương án dự phòng, tránh phụ thuộc vào một nguồn cung duy nhất.