NSƯT Bạch Long: "Có lẽ tôi được Tổ nghề thương"

Ở tuổi 66, NSƯT Bạch Long - người nghệ sĩ cả đời gắn bó với cải lương - vẫn bền bỉ giữ lửa nghề giữa giai đoạn khó khăn chung của sân khấu. Anh sống giản dị, tự trọng và luôn một  lòng với nghệ thuật.

Thể thao và Văn hóa (TTXVN) có cuộc trò chuyện với anh để lắng nghe những chia sẻ chân thành về hành trình làm nghề, cũng như nỗi niềm với cải lương hôm nay.

* Nhiều người vẫn nói rằng anh là một nghệ sĩ đã thành danh nhưng không giàu. Dù vậy, trong dịp giỗ Tổ sân khấu (12/8 Âm lịch) năm nay cũng như các năm trước, anh vẫn tổ chức lễ cúng rất trang nghiêm và chỉn chu tại một nhà hàng sang trọng. Xin được hỏi thật lòng, anh lấy kinh phí từ đâu để tổ chức?

- Thú thật, tôi vẫn gặp nhiều khó khăn khi tổ chức cúng Tổ sân khấu. Nhà thì chật, tiền không có nhiều dù tôi rất tằn tiện, mà sân khấu riêng của đoàn cũng không có để tổ chức lễ cúng cho đúng nghĩa. Bởi vậy, tôi phải đi thuê nhà hàng. Khổ nỗi, nhiều nơi không cho mang bàn thờ Tổ vào trong, nên tôi phải lặn lội tìm kiếm. May mắn, tôi gặp được một chủ nhà hàng quý mến tôi và yêu cải lương, nên họ sẵn lòng hỗ trợ.

Có lẽ Tổ thương, nên gần đến ngày giỗ, tôi lại được mời đóng phim, tham gia các chương trình truyền hình, nhờ đó có thêm chút kinh phí. Bên cạnh đó, nhiều học trò của tôi cũng chung tay góp sức để có được một ngày giỗ Tổ sân khấu thật sự ý nghĩa.

* Tại bàn thờ Tổ nghề, anh trưng bày nhiều chân dung của các nghệ sĩ tiền bối mà anh xác tín là những người sáng lập bộ môn cải lương tuồng cổ. Anh có thể chia sẻ thêm về chuyện này?

- Trên bàn thờ Tổ của tôi, ngay trung tâm là tên ông Mười Bửu - thầy dạy nhạc của má Bảy Phùng Há, tức NSND Phùng Há - người được xem là "thầy của các thầy". Kế bên là chân dung của bà. Phía dưới là chân dung các nghệ sĩ: Minh Tơ, Khánh Hồng, NSND Thành Tôn (cha tôi) và nghệ sĩ Quỳnh Mai (má tôi). Hai bên cánh là nghệ sĩ Đức Phú và NSND Thanh Tòng.

Bây giờ thế hệ trẻ ít theo cải lương, còn những em đã thành danh cũng không hiểu rõ về lịch sử bộ môn này. Và tôi muốn giúp các em biết thêm về những người đặt nền móng cho cải lương tuồng cổ. Trong số đó, ông Mười Bửu và má Bảy Phùng Há là những người tiên phong. Kế tiếp là thế hệ đại bang Bầu Thắng - Minh Tơ, gồm các nghệ sĩ Minh Tơ, Khánh Hồng, NSND Thành Tôn và nghệ sĩ Quỳnh Mai. Họ từng đến đoàn Phụng Hảo của má Bảy Phùng Há để học nghề, sau đó tỏa đi các đoàn, góp phần phổ biến nghệ thuật hát tuồng cổ.

Thực tế, nghệ sĩ Đức Phú có công rất lớn trong việc phát triển cải lương tuồng cổ nhưng lại ít được ghi nhận. Ông là người đầu tiên sáng tác tân nhạc cho cải lương tuồng cổ, làm cho loại hình này thêm phong phú và hấp dẫn. Còn NSND Thanh Tòng là bậc thầy trong dựng tuồng và biểu diễn.

* Nhìn lại thời gian qua, bên cạnh kịch nói thì tần suất hoạt động của cải lương của anh ra sao?

-  Xuân về trên đất Thăng Long là vở diễn thành công của chúng tôi tại Nhà hát Nón Lá, do ông bầu Huỳnh Anh Tuấn đầu tư. Sau đó, tôi mang vở đi dự và đạt Huy chương Bạc Liên hoan Sân khấu Cải lương toàn quốc năm 2024. Tôi cũng vừa viết vừa dựng 3 tuồng cho Đoàn Đồng Ấu Bạch Long gồm: Ngọc sáng Lưu gia trang, Nhị hồ điệp hiệp nhất hoa, Mộc Quế Anh dâng cây. Rồi tôi cũng tham gia dựng 3 tiết mục cho chương trình truyền hình Ngân mãi chuông vàng gồm: Nàng Karu, Trương Chi - Mị Nương, Xuân về trên đất Thăng Long.

* Sân khấu kịch đang gặp khó khăn, sân khấu cải lương còn vất vả hơn. Vậy nhưng, anh lại có một năm hoạt động dày đặc trong lĩnh vực này. Có thể xem đó là tín hiệu lạc quan cho cải lương?

- Trong thâm tâm, tôi luôn mong cải lương tồn tại và phát triển. Nhìn quanh, tôi thấy nhiều anh chị em đồng nghiệp ở các đoàn như Trần Hữu Trang, Đại Việt, Chí Linh - Vân Hà, Đoàn Cải lương tuồng cổ Huỳnh Long, Sân khấu Vũ Luân, Sân khấu Kim Tử Long… vẫn cố gắng sáng đèn. Tuy nhiên, thực tế là nhiều vở chỉ diễn được một vài suất rồi lại ngưng.

Điển hình như Đoàn Đồng ấu Bạch Long của chúng tôi tại Nhà hát Nón Lá, từ đầu năm 2025 đến giờ vẫn chưa có suất nào. Tôi hiểu, các ông bầu phải cân nhắc trong bối cảnh khó khăn chung. Có dịp, chúng tôi được mời diễn cho sinh viên Đại học FPT Cần Thơ, nhưng tôi vẫn phải bù tiền túi.

Nói chung, ngọn lửa yêu nghề trong tôi vẫn cháy mạnh, nhưng phải thừa nhận chúng tôi đang gặp nhiều khó khăn. Chúng tôi sống bằng đam mê. Nhiều học trò của tôi phải đi chạy bàn, làm đủ nghề để nuôi dưỡng tình yêu dành cho cải lương.

Gần đây, có người ngỏ ý muốn đưa Đoàn Đồng ấu Bạch Long về diễn chung tại một sân khấu kịch. Họ đã trao đổi với tôi vài tháng nay, nhưng đến giờ vẫn chưa có tiến triển gì. Tôi đành chờ vậy.

* Vậy anh có dự cảm gì cho tương lai của chính mình?

- Bây giờ tôi đã ngoài 60. Vào độ tuổi này, người ta hay suy tư và ngẫm ngợi nhiều. Tôi cũng từng nghĩ rất nhiều về một ngày mình già yếu cuộc sống sẽ như thế nào. Đến một lúc, tôi đọc được câu nói của một thiền sư: "Nếu bạn quá lo lắng cho một điều gì đó mà bạn không có cách giải quyết, thôi thì đừng lo lắng nữa". Tôi không dám chắc tương lai mình sẽ về đâu, nhưng tôi ngộ ra ý nghĩa câu nói này, và cứ để mọi thứ trôi theo tự nhiên.

* Cảm ơn anh về buổi trò chuyện!