Nổi tiếng kiểu gì cũng đừng "đi đường tắt"

Trong thời đại mạng xã hội, nổi tiếng có thể đến nhanh như một cái chớp mắt: một đoạn clip lan truyền, một phát ngôn gây chú ý, một hình ảnh khác biệt là đủ để một cá nhân bỗng chốc "nổi như cồn", có hàng triệu lượt theo dõi.

Nhưng sự nổi tiếng ấy, nếu không dựa trên năng lực thật, đạo đức nghề nghiệp và ý thức pháp luật, rất dễ trở thành con dao hai lưỡi. Những vụ việc liên quan đến Quang Linh Vlog, Thùy Tiên, Hằng "Du Mục", Hoàng Hường và mới đây là Ngân 98… là những lời cảnh tỉnh. Khi sức ảnh hưởng cá nhân được sử dụng như "đường tắt" để kiếm tiền nhanh, để quảng bá, chào bán những sản phẩm không rõ ràng về chất lượng, nguồn gốc, giấy phép; khi quy định về quảng cáo, nhãn mác, công bố, bảo vệ người tiêu dùng bị xem nhẹ; khi ranh giới giữa cảm xúc cá nhân, nội dung giải trí và cam kết pháp lý bị làm mờ; hệ quả không chỉ là tai tiếng cho người trong cuộc mà còn là thiệt hại cho cộng đồng, và cuối cùng là đối mặt với các chế tài xử phạt, thậm chí vướng lao lý.

Căn nguyên của thực trạng này đến từ nhiều phía. Một là tâm lý "đường tắt". Nổi tiếng nhanh thì muốn thu lợi nhanh, muốn biến mỗi phút chú ý thành tiền ngay lập tức, bất chấp việc cần có quy trình thẩm định khoa học. Hai là sức ép tương tác của nền tảng: nội dung "giật gân", "trái chuẩn" thường được thuật toán ưu ái, khiến người sáng tạo lệch khỏi giá trị bền vững để chạy theo sốc-lạ-lố. Ba là khoảng trống kiến thức pháp luật và quản trị rủi ro như không nắm rõ quy định về quảng cáo, về trách nhiệm liên đới khi giới thiệu sản phẩm, về bản quyền, nhãn mác, thuế, không có đội ngũ cố vấn pháp lý - truyền thông tối thiểu, không có quy trình kiểm chứng độc lập. Bốn là một phần công chúng còn dễ dãi: "lượt xem" trở thành thước đo duy nhất, vô tình cổ vũ thứ nội dung mập mờ, khiến giá trị đúng - sai bị pha loãng.

Khi bốn yếu tố này cộng hưởng, "đường tắt" trở nên hấp dẫn nhưng cực kỳ nguy hiểm.

Nguy hiểm ở chỗ "đường tắt" không tạo ra nền móng. Danh tiếng bền vững phải đứng trên ba trụ: năng lực, uy tín và trách nhiệm. Đi đường tắt bỏ qua thẩm định chất lượng, bỏ qua nghĩa vụ pháp lý, bỏ qua lợi ích người tiêu dùng, đồng nghĩa với việc vay mượn niềm tin của công chúng để tiêu xài trước. Nhưng niềm tin là "khoản vay có lãi suất rất cao" chỉ một sai lầm là "gốc" lẫn "lãi" đều bay hơi. Đó là lý do nhiều cá nhân đang "từ đỉnh rơi xuống" rất nhanh: hợp đồng bị chấm dứt, dự án bị hủy bỏ, cơ hội nghề nghiệp khép lại, đối tác nghi ngại, công chúng quay lưng. Về phía xã hội, thiệt hại còn lớn hơn khi người tiêu dùng bị tổn thương vì tin nhầm bảo chứng của người có sức ảnh hưởng, những người làm nghề tử tế bị ảnh hưởng vì mặt bằng niềm tin đi xuống, môi trường mạng trở nên ồn ào, dễ kích động, khó phân biệt thật - giả.

Nhìn từ các vụ việc gây ồn ào, có thể rút ra một quy luật: càng dựa vào cảm xúc nhất thời và lời hứa "ngon - nhanh - rẻ", càng dễ rơi vào vòng xoáy rủi ro pháp lý, càng nhập nhằng giữa vai trò người sáng tạo nội dung với vai trò "bảo chứng thương mại", càng dễ vi phạm chuẩn mực quảng cáo, càng xem nhẹ quy trình thẩm tra nguồn gốc, hồ sơ chất lượng, càng đẩy mình vào thế bị động khi khủng hoảng nổ ra. Những "trận sóng" dư luận đầu tiên có thể tạo doanh số, nhưng đến "cơn bão" pháp lý thì không ai đứng vững nếu nền móng là sự tùy tiện.

Vì vậy, nếu là người có tầm ảnh hưởng, cần chuyển từ tư duy "ăn xổi" sang tư duy "đường dài". Bởi đường dài là con đường của tiêu chuẩn và quy trình. Tiêu chuẩn trước hết là tiêu chuẩn đạo đức. Đó là không kiếm tiền trên rủi ro của người tiêu dùng, không phóng đại công dụng, không dùng lời lẽ kích động, bôi nhọ để câu view, không "đánh tráo" trải nghiệm cá nhân thành bảo chứng chất lượng. Quy trình là chuỗi bảo vệ: thẩm định pháp lý hợp tác, kiểm tra hồ sơ chất lượng, giấy phép, công bố, thử nghiệm độc lập khi có thể, minh bạch hợp đồng, quyền lợi - nghĩa vụ, ghi nhận trách nhiệm liên đới khi giới thiệu sản phẩm...

Đi đường dài còn là đầu tư vào năng lực thật. Một người sáng tạo có chuyên môn rõ ràng, nội dung có chiều sâu, phong cách có bản sắc thì không cần lệ thuộc vào "sốc-lạ-lố". Họ xây dựng cộng đồng bằng tri thức, bằng sáng tạo, bằng những giá trị hữu ích: kỹ năng sống, văn hóa, giáo dục tài chính, môi trường, sức khỏe tinh thần, thiện nguyện đúng cách. Khi giá trị nội dung là cốt lõi, doanh thu không chỉ đến từ quảng cáo đơn lẻ mà đến từ hệ sinh thái bền vững: hợp tác dài hạn với thương hiệu nghiêm túc, sản phẩm do chính họ phát triển đạt chuẩn, chương trình đào tạo, sự kiện, bản quyền nội dung. Khi đó, nổi tiếng là "tài sản vốn" sinh lợi theo thời gian, chứ không phải "phiếu đổi tiền" ngắn hạn.

Kết lại, những bài học từ các vụ việc liên quan đến Quang Linh Vlog, Thùy Tiên, Hằng "Du Mục", Hoàng Hường, Ngân 98… nhắc chúng ta rằng danh tiếng không phải giấy miễn trừ trách nhiệm. Con đường đúng là con đường dài: lấy năng lực làm gốc, lấy uy tín làm vốn, lấy trách nhiệm làm la bàn. Khi người có ảnh hưởng chọn đi đường dài, phát huy tối đa giá trị bản thân và đặt lợi ích cộng đồng lên trước lợi ích ngắn hạn, danh tiếng không chỉ bền vững hơn mà còn trở thành nguồn lực tích cực, góp phần nâng chuẩn văn hóa, cải thiện chất lượng tiêu dùng và làm cho xã hội tốt đẹp hơn.