Nhà giáo Hoàng Minh Ngọc: Nhìn ngắm học trò và làm thơ

Hoàng Minh Ngọc là giáo viên tiểu học. Nhiều năm nay, chị dạy khối lớp 1 và luôn biết cách tạo ra nhiều tiết học sinh động, 1 trong số đó là những bài thơ nho nhỏ, ngộ nghĩnh, dễ thuộc, đem đến cảm hứng học hành cho các bé.

Xem chuyên đề Gặp gỡ các tác giả trong SGK TẠI ĐÂY

Hai bài thơ của cô giáo Hoàng Minh Ngọc là Buổi sớm và Ếch cốm (bút danh: Mộc Miên) đã được đưa vào sách Tiếng Việt 1, tập 1, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống.

Từ lớp học đến sách giáo khoa

Hơn 10 năm trước, Hoàng Minh Ngọc viết bài thơ Buổi sớm để dạy cho học sinh lớp 3 về biện pháp nhân hóa. Chị lấy ý tưởng từ những sớm mai thức dậy chuẩn bị mọi thứ trước khi đi dạy với tinh thần hào hứng. Bài thơ thể 4 chữ, cả bài chỉ 32 từ, được chia thành 2 khổ nhỏ. Thế là các em học sinh có bài thơ thật dễ thương cho một buổi đến trường vui vẻ: "Mặt trời tỉnh giấc/ Hai má ửng hồng/ Tung đám mây bông/ Vươn vai thức dậy/ Cô gió thi chạy/ Trong cánh rừng xa/ Mang cả hương hoa/ Ùa vào lớp học". Mọi thứ xung quanh được nhân cách hóa và độc giả thấy tràn đầy năng lượng cho một buổi sớm mai trong trẻo. Nhịp thơ nhanh và vui giống như bước chân rộn ràng của đám trẻ nhỏ.

Nói đùa với cô giáo Ngọc rằng, đọc bài thơ xong cảm giác đúng kiểu: "Mỗi ngày đến trường là một ngày vui", chị cười: "Vốn dĩ việc học phải là niềm vui, trẻ con phải vui khi được đến lớp chơi với bạn bè, vui vì mỗi ngày biết viết biết đọc được nhiều chữ hơn. Nếu làm cho trẻ con sợ đến trường, uể oải mỗi khi vào lớp, là lỗi của người lớn chúng ta".

Tiếp theo buổi sáng đến trường là sự xuất hiện của nhân vật ếch cốm nghịch ngợm trong bài thơ Ếch cốm: "Có một hôm ếch cốm/ Tinh nghịch nấp bờ ao/ Mải rình bắt cào cào/ Quên sách bên bờ cỏ/ Tới lớp cô hỏi nhỏ/ Sách đâu ếch học bài/ Ếch gãi đầu gãi tai/ Thưa cô, em xin lỗi".

Đây là bài thơ được Hoàng Minh Ngọc (ký bút danh Mộc Miên) viết theo "đơn đặt hàng" của nhóm biên soạn sách, trong quá trình họ tìm ngữ liệu cho bộ sách giáo khoa mới. Năm 2017, chị tham gia các cuộc họp với các hội đồng làm sách trong vai trò người được hội đồng tham khảo, lấy ý kiến, vì là giáo viên có kinh nghiệm thực tiễn trong nhiều năm dạy khối lớp 1. Trong lúc xếp đề cương đến bài dạy các vần "êch, ich, ach", cả nhóm không tìm ra bài thơ nào đáp ứng được tiêu chí: Trong bài phải có đủ 3 vần nói trên và không có những vần học sinh lớp 1 chưa được học, cả bài thơ không quá 40 từ. Sau những ngày tìm kiếm, nhóm biên soạn gợi ý cô giáo Ngọc có thể làm một bài thơ dễ hiểu, dễ thuộc và thỏa các điều kiện như vậy không? Chị nhận lời và hứng thú giống như cô học trò nhỏ được thử thách với một đề bài khó.

Hai bài thơ “Buổi sớm” và “Ếch cốm” (bút danh: Mộc Miên) trong “Tiếng Việt 1”, tập 1, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống

Cuối cùng, bài thơ đã chinh phục được hội đồng thẩm định để có mặt trong sách với một chú ếch năng động, nghịch ngợm, "mải chơi quên nhiệm vụ", như rất nhiều đứa trẻ trên đời và quan trọng là chú ta dũng cảm biết nhận lỗi sau khi mắc lỗi. Một thông điệp nho nhỏ được lồng ghép nhẹ nhàng và tinh tế như thế.

Mỗi bài thơ nên có một câu chuyện nhỏ

Sau vài chục năm đứng trên bục giảng, tiếp xúc với hàng ngàn học trò, Hoàng Minh Ngọc rất hiểu các em cần gì, đặc biệt là các em lớp 1, và luôn biết cách khiến học sinh không bị chán nản. Chị có khoảng hơn 30 bài thơ thiếu nhi để phục vụ việc dạy học của mình. Thỉnh thoảng ra đề toán bằng thơ, hoặc kết thúc một tiết dạy bài về vòng đời của bướm trong môn tự nhiên xã hội bằng một bài thơ, khiến học trò vô cùng thích thú, vì vậy mà lớp học luôn sôi động. Chẳng ai bắt buộc, nhưng thấy học trò đọc thuộc bài thơ một cách hào hứng và nhớ luôn cả kiến thức vừa học là chị vui. Điều đó như động viên chị hãy tiếp tục làm những bài thơ cho học trò của mình.

Hoàng Minh Ngọc chia sẻ: "Viết cho trẻ tuổi nhi đồng, ngoài việc trong sáng về ngôn ngữ, hình ảnh và cả tâm tình của tác giả khi ấy, thì mỗi tác phẩm nên có cốt truyện, dù là thơ. Trong đó, các con được kể những câu chuyện nhỏ thì sẽ thấy hứng thú hơn khi tiếp cận tác phẩm, chứ nó không như những bài thơ của người lớn đôi khi chỉ cần bộc lộ những cảm xúc bâng quơ không đầu không cuối. Tôi thường sáng tác theo mô-típ ấy".

Ngoài ra, chị còn cho rằng hiện nay thơ thiếu nhi xuất hiện khá nhiều, nhưng thơ của người lớn đứng bên ngoài quan sát và kể về thiếu nhi nhiều hơn, còn thơ thiếu nhi thật sự - tức là lấy thiếu nhi làm nhân vật trung tâm trong thơ và cả trong việc thưởng thức thơ - thì vẫn còn khá ít.

Học trò của cô Ngọc được thỏa thích đọc thơ. Nào là: "Sâu róm xấu xí/ Chẳng bạn nào chơi/ Nước mắt tuôn rơi/ Nó buồn khôn xiết/ Một ngày trời biếc/ Sâu róm cuộn mình/ Trong chiếc kén xinh/ Ngủ sâu một giấc/ Đến khi tỉnh dậy/ Mọc cánh kiêu sa/ Tách kén chui ra/ Sâu kia thành bướm... " - trong bài Sâu hóa bướm. Nào là: "Hai kiếm dài ngạo nghễ/ Áo xanh phủ kín mình/ Mong cuộc sống yên bình/ Nên chàng làm cảnh sát/ Ngày ngày chàng canh gác/ Khắp các ngọn cây xanh/ Từ cành bưởi, cành chanh/ Chàng nhảy sang cành khế..." - trong bài Cảnh sát bọ ngựa...

Niềm vui dạy học cùng các bài thơ của cô giáo Minh Ngọc không chỉ có vậy mà còn được kéo dài ra khi có bé học trò biết cách "chế" bài thơ của cô, đại loại như khi cô viết: "Gọi là cá sấu/ Nhưng chẳng xấu đâu" thì học trò "chế" thành: "Gọi là cá sấu/ Chẳng phải cá đâu" rồi cười rôm rả.

Cứ làm hết mình rồi sẽ thấy yêu

Nói về "nguồn cơn" để trở thành một nhà giáo, chị Hoàng Minh Ngọc bộc bạch: "Thú thật, ban đầu tôi mang ước mơ thi vào khoa ngữ văn, nhưng mẹ tôi khuyên nên thi vào Cao đẳng Sư phạm Hà Nội cho gần nhà. Thấy mẹ nói hợp lý, nên ngoài Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, tôi nộp thêm hồ sơ vào cao đẳng. Tôi đỗ cả 2 trường, nhưng vì thương mẹ, nên chọn học sư phạm. Lúc ấy, gia đình tôi chẳng khá giả gì. Tôi là chị cả, sau tôi còn 2 đứa em, nên tôi muốn học nhanh ra trường để phụ giúp mẹ".

Thế là ngành giáo dục có một giáo viên rất nhiệt huyết với nghề. Nhưng, làm sao để một người ban đầu không có thiết tha với nghề giáo lại trở thành một cô giáo yêu nghề? Với cô giáo Minh Ngọc, rất đơn giản như sau: "Dạy học không phải là ước mơ ban đầu của tôi. Tôi mê văn chương từ nhỏ, nên muốn là người nghiên cứu văn học và truyền trao đến mọi người cái hay, cái đẹp của các tác phẩm giá trị. Thế nhưng, khi đã chọn lựa trở thành một giáo viên thì phải có trách nhiệm với công việc của mình. Khi hết mình với công việc, tự nhiên mình yêu nó lúc nào không hay. Hằng ngày, tôi nhìn các bé mang ánh mắt hồn nhiên, bập bẹ đánh vần và nắn nót ghi từng chữ thì không thể không yêu và mong muốn làm điều tốt nhất cho các con".

Nghe Hoàng Minh Ngọc mải mê nói về việc làm thơ và dạy học, khó ngờ rằng từng có những điều bất như ý, nhưng chẳng hề gì, chị tự vui theo cách của mình. Chẳng hạn, hồi đầu được xếp dạy lớp 4, chị rất thích vì được dạy nhiều thơ văn, nhưng sau đó chuyển sang dạy lớp 1 để rèn chữ cho học sinh, vì cô giáo "mang tội" viết chữ đẹp. Không có gì thất vọng, chị vẫn nhiệt tình như bản chất của mình và luôn có cách "rủ" học trò học mà chơi - chơi mà học: Rèn cho học trò từng nét chữ thẳng thớm, tổ chức các ngày hội đọc sách, hướng dẫn các em tỉ mỉ làm từng cánh thiệp gửi tặng người thân, thầy cô, bạn bè...

Luôn nghĩ ra cách làm cho các môn học trở nên hấp dẫn hơn nên chị thường có những góp ý đổi mới có giá trị cho trường học đang công tác nói riêng và ngành giáo dục nói chung. Những điều chị làm đã được lắng nghe và được ghi nhận bằng các bằng khen được trao.

Vì nặng lòng với việc dạy học, nên hiện tại chị vẫn đau đáu một nỗi niềm, rằng làm sao để trẻ con có thói quen và say mê đọc sách. Chị thường nhận lời làm khách mời của chương trình Sách hay thay đổi cuộc đời của VTV2 cũng vì muốn chia sẻ với các thế hệ học sinh về những cuốn sách đáng đọc. Với chị, khi một đứa trẻ được sống nhiều trong thế giới văn chương, dù trong ấy có đủ mọi cung bậc của buồn vui, thì khi trưởng thành sẽ có nhiều cơ hội để trở thành một người thiện lành. Vì lẽ đó, chị vẫn đang cố gắng khơi gợi tình yêu văn chương cho học trò trong từng tiết học, từ khi các em còn rất nhỏ.