Nguyễn Nhật Ánh "viết tiếp" "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh"

Trong tác phẩm mới Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo (NXB Trẻ ấn hành), nhà văn Nguyễn Nhật Ánh tiếp tục đưa độc giả trở về thế giới tuổi thơ vừa quen vừa lạ.

1. Quen bởi các nhân vật trong cuốn sách này không quá xa lạ: đó là Thiều, Tường, Mận... từng xuất hiện trong tiểu thuyết Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh ra mắt năm 2010. Nếu tác phẩm này có bối cảnh thôn quê, khi hai anh em Thiều, Tường còn nhỏ, thì Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo tiếp tục mạch truyện khi cả nhà lên Sài Gòn - TP.HCM sinh sống vào khoảng thập niên 1980.

Từ những đứa trẻ vô ưu, vô lo, đôi khi là cả vô tâm, giờ đây hai anh em bắt đầu làm quen với môi trường mới, nơi chúng sẽ gặp người cũ lẫn bạn bè mới, từ đó rút ra nhiều bài học, thông điệp giá trị.

Chia sẻ về việc khai thác trở lại những nhân vật này, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cho biết: "Nhiều bạn đọc thường trách tôi hay chọn kết mở, kết lửng cho các cuốn sách, làm các bạn vô cùng tò mò về "hậu vận" của các nhân vật như trong Đi qua hoa cúc, Những cô em gái, Mùa hè không tên, Tiệm sách của nàng, Ngồi khóc trên cây... Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh cũng vậy. Các bạn muốn biết Mận có tìm lại được ba mình hay không? Thiều và Mận cuối cùng có gặp lại không? Nếu gặp lại thì mối quan hệ giữa hai bạn ấy phát triển như thế nào? Bạn đọc không biết rằng tôi cũng tò mò không kém gì các bạn, vì tôi cũng không biết gì hơn về số phận của các nhân vật một khi cuốn sách đã khép lại. Để thỏa mãn óc tò mò, tôi buộc phải viết một cuốn sách khác. Tôi phải dùng một cuốn sách để trả lời một cuốn sách. Đó là lý do tác phẩm này ra đời".

Tuy vậy, đây không phải phần 2, mà có thể đọc hoàn toàn độc lập với cuốn trước đó. Về nội dung, tác phẩm là những lát cắt hài hước, dí dỏm về hai anh em Thiều, Tường, qua đó tác giả thêm một lần nữa khai thác thế mạnh của mình: cho thấy sự trong sáng, hồn nhiên của tuổi ấu thơ. Ở đó cả hai cùng nhau lớn lên, cùng học làm người tốt, cùng phấn đấu học tập để gia đình mình đỡ phần thiếu thốn... Nhưng bởi ở một giai đoạn không hẳn nhỏ và chưa quá lớn, mà họ còn chứng kiến cả những sự thật của tuổi trưởng thành: cái nghèo túng, cái thua sút, sự mặc cảm cũng như những tình cảm thầm kín bắt đầu khiến chúng "lao tâm khổ tứ"...

Trong tác phẩm, Nguyễn Nhật Ánh tiếp tục giữ được sự hài hước qua các tình huống oái oăm cũng như những đúc kết ngây ngô, hồn nhiên theo kiểu trẻ con, khiến độc giả nhiều lần bật cười.

Kết hợp với những đặc trưng của Sài Gòn - TP.HCM nhiều thập niên trước như công việc giao báo, đóng góp bài vở cho báo chí, múa lân... lẫn những địa danh nổi tiếng ở các quận 5, 6, 10, 11 (cũ) vốn là nơi tập trung nhiều người Hoa... Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo một lần nữa không phải là cuốn sách dành riêng chỉ cho thiếu nhi. Với người trưởng thành thuộc thế hệ 8x, 9x, người đọc sẽ thấy ở đây những ký ức hoài nhớ về những điều thân quen họ đã từng sống và từng trải qua. Qua đó thêm một phần nữa khẳng định vị thế và sức hút của Nguyễn Nhật Ánh, khi ông không chỉ viết cho trẻ thơ mà cả những ai từng là trẻ thơ.

2. Trong những tác phẩm gần đây, Nguyễn Nhật Ánh luôn mang đến những điểm mới, tránh lặp lại mình. Nếu Tiệm sách của nàng là 3 mạch truyện đan cài, Những người hàng xóm có câu chuyện diễn ra bên ngoài đất nước... thì Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo đặc biệt thu hút trong bối cảnh cũng như cách viết.

Đầu tiên, Sài Gòn trong đây không phải vùng trung tâm mà hướng nhiều hơn vào cộng đồng người Hoa ở các quận 5, 6, 10 (cũ) – nơi ông từng sống và từng làm việc. Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh khai thác rất sâu điều này, để ở đó ta nghe thấy tiếng Quảng Đông, gặp lại những dì, những bà tóc bạc phơ bán tạp hóa trên các tủ đồ nhỏ hay món mì xào giòn... mà trẻ con mê tít.

Bên cạnh đó, nghệ thuật kể chuyện của tác phẩm này cũng khá thú vị. Nếu đa số tác phẩm trước đó ông thường dùng ngôi thứ nhất, thì ở cuốn này, ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba liên tục đan cài, tạo nên cách kể linh hoạt. Ngay cả ở ngôi thứ nhất, chủ thể cũng liên tục thay đổi từ Tường, Thiều đến những người khác, khiến cho tác phẩm trở nên đa sắc, tránh được sự phi logic khi một nhân vật biết được nhiều thứ, như nội tâm của người khác.

Không dừng ở đó, Nguyễn Nhật Ánh cũng tự đưa mình vào trong tiểu thuyết, ở chi tiết nhà thơ Tú Bông - cha của Thiều và Tường - ứng tác lại một bài thơ trào phúng từ "gia tài" thơ ca của ông.

Một điểm khác nữa là hướng đến độc giả trưởng thành, ông cũng khắc họa cuộc sống có nhiều khó khăn, thử thách nhưng đầy hoài nhớ của những người nhập cư vào thành phố đang phát triển vào những năm 1980. Ở đó cha mẹ của Thiều, Tường hay Mận đều nỗ lực hết sức để cuộc sống trở nên ổn định. Để có điều đó, họ không ngại khó, ngại khổ, từ đi bán khoai, phụ giúp bán hủ tiếu cho đến cắn răng xa con, trở thành thợ xây ở những tỉnh xa... Điều này cho thấy sự hy sinh đặc biệt của thế hệ trước cũng như tinh thần bền gan, không bỏ cuộc, và là bài học để thế hệ sau có thể học hỏi.

Sau cùng, Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo là một tác phẩm viết về tình người. Tràn khắp các trang sách, ta thấy nghĩa tình giăng mắc khắp nơi, từ người chú cho gia đình Thiều, Tường trú lại cả năm, việc Tường nhường chiếc bàn học mình không còn dùng cho A Lìn đến khi gia đình cậu nhận nuôi bé Mận dù cho không giàu sang gì, rồi khi cha Mận bị tai nạn lao động, nhà Tường đã cùng nỗ lực để giúp đỡ họ... Trong đó người lớn làm việc lớn, người nhỏ làm việc nhỏ, từ đó tạo nên cuộc sống tươi đẹp, giàu lòng nhân ái, nơi người với người sống để yêu nhau. Đó là "công tắc" mà nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã "bật" trong suốt sự nghiệp: đề cao lối sống tử tế, những điều tốt đẹp, qua đó giúp người đọc cảm thấy tâm hồn đẹp hơn mỗi ngày.