Trong tiến trình phát triển đất nước, Đảng ta luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt quyết định tương lai dân tộc. Để đưa Việt Nam vươn tới khát vọng phát triển hùng cường, sánh vai cùng các cường quốc năm châu, yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục trở thành vấn đề vừa cấp thiết, vừa mang tính lâu dài.

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo ra đời, được ví như một cuộc cách mạng mới trong giáo dục - đào tạo, với những mục tiêu lớn, cụ thể, những nhiệm vụ, giải pháp đột phá mạnh mẽ, đưa giáo dục và đào tạo Việt Nam vào dòng chảy của giáo dục thế giới.

Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai của dân tộc

Ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu" (1), Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến lĩnh vực giáo dục và đào tạo; coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Trong từng thời kỳ cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nền giáo dục của Việt Nam có sự cải cách, đổi mới và đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đổi mới.

Tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời ngày 03/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề cập đến vấn đề "diệt giặc dốt", là một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của nước nhà lúc bấy giờ. Người đã ký sắc lệnh thành lập Nha Bình dân học vụ. Tiếp đến, tháng 10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi "Chống nạn thất học". Và chỉ một năm sau, đã có 75.000 lớp học được tổ chức với sự tham gia của 95.000 giáo viên; trên 2,5 triệu người đã biết đọc, biết viết. Đây là một kỳ tích có một không hai về xã hội hóa học tập trong lịch sử giáo dục.

Từ giữa thế kỷ XX đến nay, Việt Nam đã tiến hành nhiều cuộc cải cách giáo dục. Năm 1950, trong hoàn cảnh nước nhà còn muôn vàn khó khăn, cuộc cải cách giáo dục lần đầu tiên được thực hiện nhằm mục tiêu xây dựng một nền giáo dục của dân, do dân và vì dân. Đến năm 1956, cải cách giáo dục lần thứ hai hướng tới đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ thành những công dân tốt, có đức, có tài. Năm 1979, cuộc cải cách giáo dục lần thứ ba toàn diện hơn, đồng bộ hơn nhằm tạo bước chuyển biến mới về hệ thống giáo dục, nội dung và phương pháp dạy học.

Từ năm 1986 đến nay, đất nước bước vào công cuộc đổi mới và hội nhập, hệ thống chính sách, pháp luật về giáo dục không ngừng được hoàn thiện, thể hiện rõ quan điểm "giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu". Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 được ban hành, trở thành nền tảng đặc biệt quan trọng để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Cùng với đó, hệ thống pháp luật và chính sách không ngừng được hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lí vững chắc để đổi mới giáo dục. Hai lần đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (năm 2006 và 2018), đặc biệt là Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đánh dấu bước ngoặt lớn trong quan điểm, mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục khi chuyển từ dạy học nặng truyền thụ sang phát triển năng lực, phẩm chất người học. Tất cả đã tạo nên một diện mạo hoàn toàn mới cho giáo dục, cả về quy mô và chất lượng.

Kết quả phổ cập giáo dục của Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao. Cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục từ mẫu giáo 5 tuổi tới hết trung học cơ sở. Chất lượng giáo dục phổ thông từng bước được nâng cao. Việt Nam được quốc tế đánh giá là nhóm các nước có nền giáo dục phổ thông tốt trên thế giới. Nhiều năm liền, Việt Nam thuộc nhóm 10 quốc gia có kết quả tốt nhất tại các kỳ thi Olympic trên toàn thế giới. Hiện cả nước có trên 52.000 trường học, đủ không gian học tập cho 26 triệu học sinh, trong đó 65% trường phổ thông đạt chuẩn, nhiều trường học đã khang trang hiện đại.

Đổi mới giáo dục đại học gắn với tăng cường tự chủ được triển khai, đào tạo gắn kết hơn với nhu cầu thị trường lao động; nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ được đẩy mạnh; công bố khoa học quốc tế tăng mạnh. Hiện cả nước có 243 trường đại học, hơn 800 trường cao đẳng và trung cấp nghề, cả công lập, tư thục và quốc tế; xuất hiện ngày càng nhiều hơn cơ sở giáo dục đại học và nhóm ngành đào tạo xếp hạng cao trong khu vực và trên thế giới.

Xác định "giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc", thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành, chỉ đạo thực hiện nhiều chủ trương, chính sách lớn như: 4 đạo luật về giáo dục (Luật Nhà giáo; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học sửa đổi; Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi); Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển giáo dục đào tạo; miễn, hỗ trợ học phí; tổ chức bữa ăn bán trú; xây dựng hệ thống trường học ở các xã biên giới đất liền; tổ chức dạy, học 2 buổi/ngày…

Đặc biệt, mới đây, ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó nhấn mạnh: "Đất nước ta đang đứng trước vận hội lịch sử để phát triển bứt phá, yêu cầu xây dựng con người, xây dựng nguồn nhân lực đặt ra rất quan trọng và cấp bách, đòi hỏi phải đột phá phát triển giáo dục và đào tạo góp phần xây dựng thế hệ con người Việt Nam mới có lòng yêu nước và tự hào dân tộc, đủ bản lĩnh, trí tuệ, năng lực, trình độ, sức khoẻ để đáp ứng yêu cầu xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn phát triển mới". Đây là một văn kiện mang tính đột phá, toàn diện và chiến lược, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong việc đưa giáo dục và đào tạo thực sự trở thành động lực then chốt cho sự phát triển bứt phá của đất nước.

Khai thông điểm nghẽn, tạo đột phá phát triển giáo dục Việt Nam

Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo được coi là cột mốc chiến lược, tạo đột phá về tư duy, nhận thức và thể chế cho giáo dục Việt Nam. Không chỉ nhất quán quan điểm "giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu", Nghị quyết 71 còn khẳng định vai trò, sứ mệnh của giáo dục là "quyết định tương lai dân tộc". Nghị quyết cũng thể hiện tầm nhìn và chiến lược mới của Đảng cho hệ thống giáo dục trong tương lai, khi mà bối cảnh thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, toàn diện, đặc biệt công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu.

Nghị quyết 71-NQ/TW nêu rõ quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, giáo dục toàn diện "Đức - Trí - Thể - Mỹ". Đây là yếu tố quan trọng nhất quyết định tương lai dân tộc, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân; phát huy truyền thống hiếu học, xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời vì sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì tương lai của dân tộc. Giáo dục và đào tạo lấy người học là trung tâm, là chủ thể; nhà trường là nền tảng, nhà giáo là động lực.

Chuyển đổi mạnh mẽ tư duy từ đào tạo kiến thức sang đào tạo toàn diện năng lực, phẩm chất của người học; bảo đảm "học đi đôi với hành", giáo dục mầm non, phổ thông là nền tảng hình thành nhân cách, phát triển phẩm chất và năng lực; giáo dục nghề nghiệp là then chốt; giáo dục đại học là nòng cốt phát triển nhân lực trình độ cao, nhân tài. Đột phá phát triển giáo dục và đào tạo bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế. Giáo dục công lập là trụ cột, giáo dục ngoài công lập là thành phần quan trọng cấu thành hệ thống giáo dục quốc dân; xây dựng nền giáo dục mở, liên thông, bảo đảm cơ hội học tập công bằng, bình đẳng đối với tất cả các đối tượng.

Nghị quyết 71-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2030, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non và phổ thông đạt trình độ tiên tiến trong khu vực châu Á; ít nhất 80% trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia; hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3-5 tuổi và giáo dục bắt buộc đến hết trung học cơ sở; ít nhất 85% người trong độ tuổi hoàn thành bậc trung học phổ thông, không có tỉnh, thành phố nào dưới 60%. Phấn đấu ít nhất 8 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 200 đại học hàng đầu châu Á, ít nhất 1 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín.

Đến năm 2035, mục tiêu là hoàn thành phổ cập trung học phổ thông, nâng chỉ số giáo dục đóng góp vào HDI lên trên 0,85, có ít nhất 2 cơ sở giáo dục đại học nằm trong nhóm 100 trường hàng đầu thế giới. Tầm nhìn đến năm 2045, phấn đấu xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng, chất lượng, nằm trong nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới. Phấn đấu ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín.

Trong đó, những điểm mới, đột phá về nhiệm vụ, giải pháp phát triển giáo dục và đào tạo như: đột phá về thể chế, chính sách; đột phá về quản lý, quản trị; đột phá về nguồn lực đầu tư, trong đó ngân sách Nhà nước bảo đảm các điều kiện giáo dục đạt chuẩn, phấn đấu cơ cấu chi đầu tư 5%; chi cho giáo dục đại học 3%; đột phá về phát triển đội ngũ nhà giáo, chuyên gia và nhân tài; đột phá trong chính sách hỗ trợ người học; đột phá về tự chủ và phát huy năng lực sáng tạo của các cơ sở giáo dục, đào tạo; đột phá về năng lực ngoại ngữ, chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện bốn Nghị quyết của Bộ Chính trị, ngày 16/9/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, đối với Nghị quyết số 71-NQ/TW, xác định rõ giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt để phát triển đất nước. Đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư, bồi đắp, nâng cao "nguyên khí quốc gia", chính là đầu tư cho tương lai của dân tộc. Đây là lĩnh vực then chốt của mọi then chốt, là động lực căn cơ của tăng năng suất, bứt phá năng lực cạnh tranh quốc gia, nuôi dưỡng khát vọng phát triển. Giáo dục đào tạo theo phương châm "Lấy chất lượng làm trục - lấy nhà giáo làm then chốt - lấy công nghệ làm đòn bẩy".

Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đưa ra 8 nhóm giải pháp trọng tâm để thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW gồm: Một là, xây dựng chuẩn đầu ra quốc gia theo bậc học, nghề; triển khai kiểm định bắt buộc, bảng xếp hạng công khai gắn sứ mệnh. Hai là, đổi mới chương trình và đánh giá, giảm bệnh thành tích, chống dạy thêm tràn lan; triển khai đánh giá chuẩn hóa, chú trọng kỹ năng cốt lõi. Ba là, đột phá đội ngũ nhà giáo: chuẩn nghề nghiệp mới, đãi ngộ gắn với hiệu quả, học bổng thu hút sư phạm, bồi dưỡng số, bảo đảm đạo đức và danh dự nhà giáo. Bốn là, thúc đẩy tự chủ đại học đi đôi trách nhiệm giải trình; đồng kiến tạo chương trình với doanh nghiệp; tăng cường thực tập có lương; xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo. Năm là, nâng cấp giáo dục nghề nghiệp gắn chuỗi cung ứng, học thật-làm thật theo mô hình kép; công nhận chứng chỉ kỹ năng số; đánh giá bởi doanh nghiệp. Sáu là, chuyển đổi số trong giáo dục: học liệu mở quốc gia, hồ sơ học tập điện tử suốt đời, nền tảng thi cử an toàn, bảo đảm an ninh dữ liệu. Bảy là, tài chính giáo dục có mục tiêu: quan tâm hỗ trợ nhóm yếu thế bằng những giải pháp phù hợp (không phải là chiếu cố); quỹ phát triển kỹ năng, cơ chế đặt hàng đào tạo theo nhu cầu vùng-ngành. Tám là, quốc tế hóa: công nhận tín chỉ, chương trình liên kết, thu hút chuyên gia quốc tế, nâng chuẩn ngoại ngữ theo ngành.

Cũng tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW, Chính phủ đã xây dựng và ban hành Chương trình hành động để thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW, bao gồm 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp lớn, cụ thể hóa thành 36 mục tiêu và 151 nhiệm vụ. Trong đó, đã phân công cụ thể các nhiệm vụ cho từng bộ, ngành, địa phương với tinh thần "6 rõ: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả", bảo đảm sự vào cuộc của các cấp, các ngành, địa phương, cơ sở, các tổ chức cá nhân cùng đồng hành, quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết.

Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ rõ, ngay trong năm 2025, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục đẩy mạnh công tác hoàn thiện thể chế, chính sách; khẩn trương rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông để điều chỉnh phù hợp; xây dựng lộ trình và triển khai ngay các chủ trương về chế độ lương, phụ cấp cho nhà giáo, cán bộ quản lý, nhân viên ngành giáo dục. Đồng thời, rà soát, sắp xếp, tái cấu trúc các cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp, sáp nhập, giải thể các cơ sở đào tạo không đạt chuẩn; sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về thực hiện chủ trương không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thoả thuận quốc tế).

Cùng với đó, quyết liệt triển khai chủ trương của Bộ Chính trị về đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền; trước mắt, thí điểm đầu tư hoàn thành xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025.

Các bộ, ngành, địa phương rà soát các chương trình, kế hoạch đang triển khai để đưa các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao vào chương trình, kế hoạch công tác hàng năm, hàng quý và hàng tháng của cơ quan, đơn vị, địa phương. Xây dựng chỉ số đánh giá hiệu quả công việc để tăng cường giám sát, kiểm tra, kiểm soát tiến độ, chất lượng thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp.

Thủ tướng Chính phủ đề nghị Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng chương trình, kế hoạch hướng dẫn, vận động nhân dân thực hiện Nghị quyết, phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng pháp luật, chính sách. Các tỉnh ủy, thành ủy lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết, bảo đảm đầy đủ nguồn lực đầu tư cho giáo dục và đào tạo, tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện Nghị quyết tại địa phương. Đặc biệt, các tổ chức Đảng, hệ thống chính trị từ cơ sở phải là nòng cốt trong thực hiện vì người học, người dạy và mọi cơ sở vật chất phục vụ công tác giáo dục và đào tạo đều ở cơ sở.

Với quyết tâm chính trị mạnh mẽ từ cấp cao nhất và sự đồng lòng của toàn xã hội, Nghị quyết 71-NQ/TW hoàn toàn có thể tạo ra những thay đổi mang tính cách mạng. Nghị quyết 71-NQ/TW không chỉ là một văn bản định hướng mà còn là bệ phóng vững chắc để giáo dục Việt Nam cất cánh.

(1): Hồ Chí Minh - Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội - 2011, Tập 4, tr 7

-------------------------