Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vẫn tồn tại nhiều hạn chế. 

Thể chế, chính sách còn bất cập; quy hoạch thiếu linh hoạt; nhiều dự án chậm tiến độ, nguy cơ thiếu điện hiện hữu; nhân lực, năng suất còn hạn chế; thị trường cạnh tranh chưa đồng bộ, giá năng lượng chưa phù hợp cơ chế thị trường, vẫn còn tình trạng bù chéo trong giá điện. Chính vì vậy, việc ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW, ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng Quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, có ý nghĩa quan trọng, với những chủ trương, chính sách đồng bộ, đột phá để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Nhị Điền, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt để làm rõ tác động của Nghị quyết trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

* Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh hiện nay, thưa ông?

- Nghị quyết số 70-NQ/TW đã cập nhật, tiếp nối định hướng của Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, có bổ sung thêm nội dung nguồn điện hạt nhân trong Nghị quyết 70-NQ/TW. Đối với nguồn điện hạt nhân đã được Ban Chấp hành Trung ương Đảng thống nhất và thông qua chủ trương tái khởi động Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và tiếp tục nghiên cứu Chương trình điện hạt nhân tại Việt Nam nhằm bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia. Ngay sau đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 174/2024/QH15 về tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Trước đó, Quy hoạch Điện 8 sửa đổi tại Quyết định 768/QĐ-TTg ngày 15/4/2025 đã đưa chi tiết số liệu đóng góp của điện hạt nhân vào điện lưới quốc gia đến giai đoạn 2030-2035 và đến 2050, đồng thời ngày 12/6/2025 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg về Danh mục công nghệ chiến lược gồm 11 Nhóm, trong đó tại Nhóm số 8 về Công nghệ năng lượng có Công nghệ Lò phản ứng nhỏ dạng module (SMR).

Nếu Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được coi là "kim chỉ nam", tạo nền tảng định hướng phát triển năng lượng quốc gia thì Nghị quyết 70-NQ/TW là bước tiến mạnh mẽ hơn khi cụ thể hóa mục tiêu, cơ chế và giải pháp, bám sát thực tiễn, góp phần giải quyết trực diện những vấn đề cấp bách của ngành Năng lượng. Từ đó đặt ra yêu cầu đột phá về thể chế, thu hút nguồn lực xã hội để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

* Theo ông  những điểm mới của Nghị quyết số 70-NQ/TW là gì ?

- Có thể nói, đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị đưa nguồn điện hạt nhân vào một Nghị quyết. Đồng thời, Nghị quyết số 70-NQ/TW đã nâng cao vai trò của kinh tế tư nhân, bảo đảm kinh tế tư nhân cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác trong phát triển các dự án năng lượng, khuyến khích doanh nghiệp khu vực nhà nước và tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân.

Đặc biệt, Nghị quyết số 70-NQ/TW đã xây dựng chương trình phát triển điện hạt nhân theo các quy mô linh hoạt và các dự án nhà máy điện hạt nhân module nhỏ, đẩy mạnh đầu tư cho nghiên cứu, phát triển công nghệ năng lượng nguyên tử, từng bước làm chủ công nghệ hiện đại, công nghệ năng lượng nguyên tử, điện hạt nhân bao gồm công nghệ lò phản ứng hạt nhân; Khuyến khích doanh nghiệp khu vực nhà nước và tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân tiến tới tự chủ sản xuất được phần lớn các thiết bị năng lượng.

Cùng với đó, hoàn thiện thể chế, chính sách để trở thành lợi thế cạnh tranh. Trong năm 2025 phải hoàn thành việc tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế cản trở sự phát triển của ngành năng lượng, tạo nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển năng lượng như: Hoàn thiện pháp luật về điện lực, dầu khí, khoáng sản, năng lượng nguyên tử... tạo cơ chế vượt trội thu hút dự án năng lượng quan trọng. Phát triển nguồn cung và hạ tầng năng lượng, bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng, đáp ứng yêu cầu tăng trưởng.

Nghị quyết nhấn mạnh việc hình thành các trung tâm công nghiệp năng lượng quốc gia tích hợp, phát triển đồng bộ hạ tầng từ sản xuất, truyền tải, phân phối đến sử dụng các dạng năng lượng mới như hydrogen, amoniac xanh... Điều này cho thấy tư duy về hệ sinh thái, hướng tới việc làm chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững cho ngành năng lượng. Song song đó là xây dựng các Tập đoàn công nghiệp năng lượng trong nước có đủ khả năng làm tổng thầu EPC (Thiết kế-Cung ứng-Thi công) xây dựng công trình các dự án có quy mô lớn hiện đại.

* Nghị quyết số 70-NQ/TW cũng được đánh giá là đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân, nâng cao vai trò của kinh tế tư nhân, mở đường cho thị trường điện cạnh tranh, ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?

- Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết số 70-NQ/TW là mở và tạo điều kiện tối đa để thu hút đầu tư tư nhân nhưng không thể huy động tư nhân bằng mọi giá. Nếu chỉ vì thu hút đầu tư mà bỏ qua các rủi ro về giá cả, tính biến động hay khả năng chi trả của người dân thì sẽ gây nguy hiểm cho hệ thống, không bảo đảm tính bền vững, ổn định, đảm bảo trách nhiệm xã hội.

Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị cũng nhấn mạnh việc khuyến khích doanh nghiệp nhà nước và tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân module nhỏ (SMR) như một phần của chiến lược bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, nhằm đáp ứng yêu cầu tăng trưởng và phát triển hạ tầng năng lượng của đất nước. Xây dựng chương trình phát triển điện hạt nhân theo các quy mô linh hoạt và các nhà máy điện hạt nhân lắp ráp module nhỏ, đẩy mạnh đầu tư cho nghiên cứu, phát triển công nghệ năng lượng nguyên tử, từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân, bao gồm công nghệ lò phản ứng hạt nhân, lựa chọn công nghệ tiên tiến, phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Chính phủ và các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp với nhà đầu tư, hướng dẫn rõ ràng, minh bạch để tạo niềm tin và sự đồng thuận. Có như vậy, Nghị quyết số 70-NQ/TW mới thực sự đi vào cuộc sống, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

* Trân trọng cảm ơn ông!