Mục tiêu đóng góp 50% GDP từ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Ngày 16/8, Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự và phát biểu chỉ đạo. Đại hội được tổ chức trong thời điểm đặc biệt: Đất nước sau gần 40 năm đổi mới, với nhiều quyết sách mang tính lịch sử, mở ra kỷ nguyên phát triển mới. 

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong những động lực chủ yếu để hiện đại hóa lực lượng sản xuất, nâng cao năng lực quản trị và sức cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, hướng tới mục tiêu đến năm 2045 Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Với phương châm: “Đoàn kết - Kỷ cương - Đột phá - Sáng tạo - Phát triển, Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ nhiệm kỳ 2025-2030 đặt ra nhiều mục tiêu cụ thể cho lĩnh vực được coi là then chốt trong quá trình phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được Đại hội XIV của Đảng đề ra.

Thành tựu tạo nền tảng vững chắc

Nhìn lại nhiệm kỳ 2020-2025 có thể khẳng định, các lĩnh vực khoa học và công nghệ, thông tin truyền thông đạt nhiều dấu ấn nổi bật, tạo tiền đề quan trọng cho giai đoạn phát triển mới. Dù đối mặt với biến động quốc tế và dịch COVID-19, lĩnh vực khoa học và công nghệ vẫn duy trì được động lực tăng trưởng. Hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ vươn lên đứng thứ 55 thế giới với tổng vốn gọi đạt 3,45 tỷ USD trong 5 năm, phản ánh sự năng động và sức hút ngày càng lớn của nền kinh tế tri thức Việt Nam.

Trong lĩnh vực viễn thông, Việt Nam đạt một số bước tiến vượt bậc như: Lần đầu tiên đấu giá thành công tần số 5G, đưa tổng băng tần di động lên 660 MHz vào năm 2025, tăng gần 94% so với 2020. Hạ tầng viễn thông trở thành hạ tầng số thiết yếu của nền kinh tế, với vùng phủ sóng 4G đạt 99,8% dân số và tỷ lệ IPv6 đứng thứ 7 toàn cầu. Công nghiệp công nghệ số đạt quy mô 158 tỷ USD năm 2024 (tăng 26% so với năm 2020), trở thành ngành xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, tương đương khoảng 30% GDP. Đây là minh chứng sinh động cho sức bật mạnh mẽ của ngành trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Lĩnh vực khoa học tự nhiên, xã hội - nhân văn và kỹ thuật ứng dụng cũng đạt được những thành tựu đáng chú ý. Số công bố quốc tế tăng 22,4% so với năm 2020; chỉ số phát triển con người tăng từ 0,703 (năm 2021) lên 0,766 (năm 2023), đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có mức phát triển cao. Nhiều công nghệ then chốt được làm chủ và ứng dụng vào sản xuất, từ nông nghiệp công nghệ cao, giống cây trồng kháng bệnh, đến công nghệ y - dược với khả năng tự sản xuất vaccine và ghép hầu hết các tạng phức tạp.

Giai đoạn 2021-2025, lĩnh vực sở hữu trí tuệ có bước tiến mạnh mẽ. Toàn ngành xử lý trên 928 nghìn đơn, gần gấp đôi giai đoạn 2016-2020. Năm 2024, các chỉ số then chốt đều tăng trưởng ấn tượng: sáng chế có 1.226 đơn đăng ký (tăng 20,2%), 308 bằng được cấp (tăng 121,6% so với năm 2020); cấp 1.189 bằng kiểu dáng công nghiệp (tăng 7,1% so với năm 2023).

Trong lĩnh vực Tiêu chuẩn, Đo lường và Chất lượng, Việt Nam ban hành hơn 14.000 tiêu chuẩn quốc gia, tỷ lệ hài hòa quốc tế vượt 63%, đưa Chỉ số hạ tầng chất lượng quốc gia (GQII) lên vị trí 52 toàn cầu, tăng 2 bậc so với năm 2020.

Ở lĩnh vực Năng lượng nguyên tử, Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, tạo hành lang pháp lý cho phát triển Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận và các lò phản ứng mô-đun nhỏ. Những tiến bộ này không chỉ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, mà còn nâng cao năng lực khoa học, công nghệ quốc gia, đảm bảo điện linh hoạt cho chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Tất cả những thành quả trên là “bệ phóng” để Bộ Khoa học và Công nghệ bước vào giai đoạn 2025-2030 với tâm thế đổi mới lần hai về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số một cách toàn diện.

Chiến lược và mục tiêu cụ thể

Phát biểu tại Đại hội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, việc hợp nhất hai Bộ Khoa học và Công nghệ với Thông tin và Truyền thông nhằm tạo ra sức mạnh cộng hưởng. Việc hợp nhất hai Bộ là để xóa đi ranh giới giữa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ số và hạ tầng số.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, việc hợp nhất hai Bộ đòi hỏi cách tiếp cận mới, cách làm mới và chỉ có như vậy thì việc hợp nhất này mới tạo ra giá trị. Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tạo thành hệ sinh thái cộng hưởng, thúc đẩy nhau cùng phát triển và đóng vai trò then chốt trong chiến lược phát triển quốc gia. Khoa học công nghệ cung cấp nền tảng tri thức và công cụ kỹ thuật; đổi mới sáng tạo chuyển hóa tri thức đó thành sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới; chuyển đổi số mở ra không gian triển khai và mở rộng quy mô ứng dụng với tốc độ cao và chi phí thấp.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: “Đổi mới căn bản là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, năng suất lao động, năng lực quản trị quốc gia, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm an ninh quốc phòng và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải đóng góp ít nhất 50% tăng trưởng GDP”.

Theo Bộ trưởng, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải tập trung vào giải quyết các bài toán chiến lược quốc gia, như thúc đẩy tăng trưởng 2 con số, triển khai hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nâng cao chất lượng thể chế, chất lượng nguồn nhân lực, hạ tầng, chất lượng dịch vụ công, chất lượng sản phẩm.

Tinh thần đổi mới là gắn kết chặt chẽ giữa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, hình thành hệ sinh thái công nghệ - đổi mới - và dữ liệu, chuyển từ quản lý quá trình sang quản lý mục tiêu và kết quả, lấy doanh nghiệp làm trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia; viện, trường là nguồn tri thức và nhà nước là kiến tạo và hỗ trợ, kết nối toàn dân, toàn xã hội tham gia vào đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đại hội lần thứ I Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ xác định rõ tầm nhìn: Xây dựng Bộ Khoa học và Công nghệ trở thành cơ quan đầu mối quốc gia về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, bưu chính, viễn thông, tiêu chuẩn hóa, sở hữu trí tuệ và năng lượng nguyên tử; đủ năng lực dẫn dắt, điều phối và kiến tạo môi trường thuận lợi để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành động lực chủ yếu cho phát triển nhanh, bền vững đất nước. Trên cơ sở đó, hàng loạt mục tiêu cụ thể được đặt ra như: Đến năm 2030, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng góp 50% vào tăng trưởng GDP, trong đó kinh tế số chiếm 30% GDP; hoàn thiện hạ tầng số và khoa học công nghệ hiện đại, bảo đảm 100% dân số được phủ sóng 5G, triển khai thí điểm 6G; xây dựng 100 trung tâm đổi mới sáng tạo, ít nhất 6 trung tâm đạt tầm khu vực; vận hành một trung tâm siêu tính toán quốc gia.

Cùng với đó, đưa chỉ số tích hợp phát triển bưu chính vào nhóm 20 quốc gia dẫn đầu thế giới; chỉ số chuyển đổi số của Việt Nam vào nhóm 50 toàn cầu; hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tỷ lệ hài hòa quốc tế đạt 80%; số đơn sáng chế từ Việt Nam tăng gấp 3 lần, đạt 20 đơn trên một triệu dân; hoàn thành Lò nghiên cứu hạt nhân mới tại Đồng Nai, chuẩn bị nhân lực cho Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận. Đặc biệt, góp phần hoàn thành việc đào tạo 50.000 kỹ sư trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược và năng lượng nguyên tử, thu hút 500 chuyên gia quốc tế và trí thức kiều bào.

Để hiện thực hóa các mục tiêu cụ thể trên, Bộ Khoa học và Công nghệ xác định rõ 6 định hướng chiến lược gắn với các giải pháp đột phá. Đó là, hoàn thiện thể chế và chính sách. Việc ban hành đồng bộ các luật, nghị quyết và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với công nghệ mới là điều kiện tiên quyết để biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh quốc gia. Chính sách mua sắm công ưu tiên sản phẩm khoa học công nghệ trong nước, cơ chế sở hữu trí tuệ linh hoạt, hay ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ sẽ là “cú hích” tạo thị trường bền vững.

Đối với xây dựng hạ tầng chiến lược hiện đại, cần phát triển từ mạng 5G/6G, siêu máy tính AI, trung tâm dữ liệu quốc gia, đến hệ thống phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm đổi mới sáng tạo vùng và ngành, tất cả hợp thành một hạ tầng tri thức và dữ liệu đồng bộ.

Về phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, doanh nghiệp cần được đặt ở vị trí trung tâm, viện – trường là nguồn tri thức, Nhà nước là kiến tạo và hỗ trợ. Mục tiêu cụ thể được đưa ra là 40% kết quả nghiên cứu được thương mại hóa hoặc ứng dụng thực tiễn, hình thành chuỗi giá trị đổi mới sáng tạo bền vững. Các quỹ đầu tư mạo hiểm, hợp tác đầu tư giữa Nhà nước và tư nhân sẽ đóng vai trò bệ đỡ cho những ý tưởng đột phá.

Trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, không chỉ góp phần đào tạo 50.000 kỹ sư, Bộ còn đặt mục tiêu phổ cập kỹ năng số, triển khai Chương trình quốc gia phát triển nhân tài khoa học công nghệ và công nghệ số; thí điểm cơ chế đặc thù về lương, thưởng và quyền sở hữu trí tuệ cho nhà khoa học để từ đó, tư tưởng “trọng dụng nhân tài” không còn là khẩu hiệu, mà phải trở thành chính sách thực tế, hấp dẫn và bền vững.

Thúc đẩy hội nhập và hợp tác quốc tế, Bộ xác định việc ký kết thỏa thuận với các quốc gia dẫn đầu, thu hút tập đoàn công nghệ toàn cầu, chủ động tham gia hệ thống tiêu chuẩn quốc tế là chìa khóa để Việt Nam không tụt lại trong cuộc đua toàn cầu về công nghệ.

Trong đổi mới quản trị và chuyển đổi số nội bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ quyết tâm trở thành hình mẫu của quản trị số, số hóa toàn bộ quy trình, áp dụng minh bạch trong quản lý nhiệm vụ, dự án và ngân sách. Đây là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thủ tục hành chính, tăng trách nhiệm giải trình.

Nhiệm kỳ 2025-2030 không chỉ là bước khởi đầu của Bộ Khoa học và Công nghệ sau khi hợp nhất, mà còn là bước khởi đầu của quá trình đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực chính trong kỷ nguyên phát triển mới: Giàu mạnh, thịnh vượng, văn minh và bền vững.