Mộc bản chùa Trăm Gian, Hải Phòng là Bảo vật quốc gia

Ngày 31/10/2025, tại Di tích quốc gia chùa Trăm Gian, Đảng ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã An Phú, thành phố Hải Phòng tổ chức Lễ công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận Mộc bản chùa Trăm Gian là Bảo vật quốc gia. 

Mộc bản chùa Trăm Gian hiện có 864 tấm mộc bản với nhiều loại văn bản thuộc gần 26 đầu kinh, sách chính được chế tác nhiều đợt trong những khoảng thời gian xác định khác nhau từ thời Hậu Lê đến thời Nguyễn (thế kỷ XVII – XX). 

Mộc bản chùa Trăm Gian xã An Phú, Hải Phòng có giá trị về nhiều mặt lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ, nghệ thuật thư pháp, tư tưởng, tôn giáo. Các mộc bản kinh Phật ở chùa Trăm Gian cũng là nguồn di sản tư liệu phong phú, đa lĩnh vực giúp cho việc tìm hiểu, nghiên cứu văn hóa lịch sử nói chung, sự phát triển của Thiền học Lâm Tế, lịch sử Phật giáo Việt Nam, nghề khắc in mộc bản, nghệ thuật điêu khắc gỗ cổ truyền nói riêng.

Chùa Trăm Gian (tên chữ là Vĩnh Khánh tự) được xây dựng từ thời Lý, nổi tiếng là một danh lam cổ tự, một trong những trung tâm Phật giáo lớn của vùng Xứ Đông xưa.

Chủ tịch UBND xã An Phú Nguyễn Đình Dũng cho biết, chùa Trăm Gian là một trung tâm đào tạo Phật giáo lớn. Các vị sư trụ trì đã xây dựng nên hệ thống sách vở quan trọng, dù đã bị thất lạc nhiều nhưng vẫn còn lại tương đối nguyên vẹn nhiều ván khắc có giá trị cao. Mộc bản chùa Trăm Gian là sưu tập duy nhất của một số pho kinh, sách, luật giới nhà Phật theo thiền phái Lâm Tế sơn môn Bổ Đà - Yên Ninh nên mang tính độc bản, không nơi nào có.

Mộc bản chùa Trăm Gian hiện có 864 tấm với nhiều loại văn bản như kinh, sách, luật, luận và các loại sớ, điệp, ván lục thù, bùa chú… thuộc gần 26 đầu kinh, sách chính được chế tác nhiều đợt trong những khoảng thời gian khác nhau, nhưng cơ bản được san khắc trong giai đoạn thời Nguyễn và một số ít được san khắc ở thời Lê (thế kỷ XVII - XVIII). Mộc bản được làm bằng gỗ thị. Mỗi bản có hình chữ nhật, với nhiều kích thước khác nhau tùy theo từng bộ kinh, sách.

Mộc bản chùa Trăm Gian là những cổ vật do các nhóm thợ ở làng nghề Thanh Liễu, Liễu Tràng (nay thuộc phường Tân Hưng, thành phố Hải Phòng) tạo tác với kỹ thuật tinh xảo. Tất cả các khâu trong quá trình chế tác mộc bản được làm rất công phu, cầu kỳ, tỉ mỉ, tốn nhiều công sức. Chữ viết trên mộc bản là chữ Hán, chữ Nôm hoặc cả chữ Hán xen chữ Nôm, chữ Phạn, chữ triện, chữ được khắc ngược để khi in ra giấy trở thành bản chữ xuôi. Bên cạnh các mộc bản khắc chữ, một số mộc bản chùa Trăm Gian còn khắc trang trí các đề tài về Phật giáo. Các đề tài trang trí trên mộc bản chủ yếu là hình họa tiết hoa sen, hình bùa chú, hình Đức Phật, rồng, phượng, hoa lá độc đáo với đường nét trang trí đẹp, bố cục hài hòa nên mỗi mộc bản đều được coi là một tác phẩm điêu khắc gỗ hoàn chỉnh có giá trị nghệ thuật, thẩm mỹ cao, hình thức thể hiện độc đáo. Vì thế chúng có giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa, tôn giáo, mỹ thuật trong lịch sử dân tộc...

Với những giá trị to lớn về nhiều mặt, ngày 18/1, Mộc bản chùa Trăm Gian đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia tại Quyết định số 73/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Ngày 31/10, tại di tích quốc gia chùa Trăm Gian, Đảng ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã An Phú (thành phố Hải Phòng) đã tổ chức Lễ Công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận Bảo vật Quốc gia Mộc bản chùa Trăm Gian.

Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng Nguyễn Minh Hùng, với những giá trị về lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, cổ vật tại di tích, năm 1990, chùa Trăm Gian đã được xếp hạng di tích quốc gia. Để bảo tồn, phát huy các giá trị quý báu của Mộc bản chùa Trăm Gian, ông Nguyễn Minh Hùng đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo các cơ quan chuyên môn hướng dẫn, phối hợp với UBND xã An Phú quản lý, bảo vệ, bảo quản và phát huy giá trị di tích, trong đó có Bảo vật Quốc gia Mộc bản chùa Trăm Gian, tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật liên quan và phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Ban trị sự Giáo hội Phật giáo thành phố và nhà sư trụ trì chùa Trăm Gian tích cực tuyên truyền đến các chức sắc, tăng ni phật tử về giá trị Bảo vật Quốc gia cũng  như các di tích, điểm du lịch, phối hợp và đồng hành với Ban Quản lý di tích theo hướng dẫn của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch…