Sự ra đi đột ngột của nhà báo Đinh Hữu Dư khiến đồng nghiệp trong toàn ngành lặng đi. Nhưng từ mất mát ấy, một sợi dây ấm áp được nối dài: TTXVN đứng cạnh gia đình Dư như người thân, và Đoàn Thanh niên TTXVN chọn viết tiếp ước mơ còn dang dở của anh về những tủ sách cho trẻ em vùng sâu, vùng xa.

CHUYÊN ĐỀ 80 NĂM THÔNG TẤN XÃ VIỆT NAM

"Nghĩa tình Thông tấn" trong câu chuyện này không phải khẩu hiệu mà là cách cùng nhau lo hậu sự chu toàn cho Đinh Hữu Dư, tháo gỡ thủ tục, dựng lại căn nhà, bảo đảm học phí - bảo hiểm cho bố mẹ, cho các cháu của anh, rồi bền bỉ mang sách, bàn ghế, máy tính… lên các điểm trường.

Trong cuộc trò chuyện với Thể thao và Văn hóa, Bí thư Đoàn Thanh niên TTXVN Lê Minh Đức kể lại những ngày "làm việc thâu đêm" tìm Dư, nguyên tắc minh bạch trong gây quỹ - bàn giao, tiêu chí chọn trường và những thay đổi rất thật ở thói quen đọc của học trò vùng cao.

Mở đầu câu chuyện, anh nói:

- Nhà báo Đinh Hữu Dư là người có năng lực, vô cùng nhiệt huyết với công việc, lại hòa đồng với mọi người, ai ai cũng đều thương mến người đồng nghiệp hi sinh khi đang tác nghiệp. Đặc biệt, cảm xúc nhân lên khi biết được hoàn cảnh khó khăn của Dư, bố mẹ đi làm kinh tế mới, từ nhỏ Dư ở với bà nội. Cuộc sống và việc học của Dư trông vào gánh bánh cuốn của bà...

Sau khi đi làm, là phóng viên thường trú còn nhiều khó khăn, Dư cũng chẳng dám ăn tiêu, thường xuyên nhịn ăn sáng để tiết kiệm tiền gửi về cho bố mẹ và em gái. Ngôi nhà của Dư tại Ninh Bình khi đó rất nhỏ và cũ, bố mẹ và em gái đều nhận được sự hỗ trợ kinh tế rất nhiều từ Dư để trang trải cuộc sống hàng ngày. Đây chính là nguyên nhân khiến không chỉ Đoàn Thanh niên TTXVN mà cả toàn ngành, cùng các nhà hảo tâm đều mong muốn đồng hành để hỗ trợ gia đình nhà báo Đinh Hữu Dư.

* Ngay sau sự cố năm ấy của Đinh Hữu Dư, "nghĩa tình Thông tấn" đã được thể hiện như thế nào, thưa anh?

- Tôi còn nhớ như in, đích thân Tổng Giám đốc TTXVN Nguyễn Đức Lợi khi đó cùng các đồng chí lãnh đạo ngành, lãnh đạo một số đơn vị làm việc xuyên đêm cùng lãnh đạo tỉnh Yên Bái, để thực hiện việc tìm kiếm Đinh Hữu Dư đang mất tích. Đến khi tìm được Dư, cả đoàn công tác lại hỗ trợ gia đình lo liệu chu đáo hậu sự ngay trong đêm, để mọi việc được thỏa đáng nhất. Hình ảnh hơn 10 chiếc xe nối đuôi nhau đêm ngày 14/10/2017 đưa Dư đến đài hỏa táng, rồi tiếp tục đưa tro cốt về quê nhà trong đêm, vẫn luôn đọng lại trong tâm trí tôi, khắc họa rõ nét về 4 chữ: "Nghĩa tình thông tấn".

Ngay khi nhận được thông tin Đinh Hữu Dư ra đi, và biết về hoàn cảnh của bạn, Đoàn Thanh niên TTXVN đã kêu gọi quyên góp, ủng hộ gia đình. Sau đó, toàn ngành đã hỗ trợ gia đình Dư mua lại mảnh đất cũ và dựng 1 ngôi nhà mới để an cư. Đoàn Thanh niên TTXVN phối hợp cùng với Quỹ "Thiện Nhân và Những người bạn" hỗ trợ học phí cho 2 cháu của Đinh Hữu Dư và bảo hiểm đến năm 18 tuổi.

* Phòng kỷ niệm tại gia về Dư được hình thành thế nào? Ý nghĩa của không gian này trong việc tri ân và giáo dục thế hệ trẻ, thưa anh?

- Sau khi chuyển về ngôi nhà mới, gia đình Đinh Hữu Dư có dành riêng một phòng để lưu trữ các kỉ vật của Dư, trong đó có rất nhiều vật dụng tác nghiệp được anh em đồng nghiệp tại Cơ quan thường trú TTXVN tại Yên Bái gửi lại cho gia đình.

Trong những chuyến công tác, về thăm gia đình và thăm phòng kỷ niệm, ai ai cũng xúc động về một tấm gương vượt khó. Dù hoàn cảnh khó khăn nhưng Dư luôn học tập tốt, ham đọc sách, học hỏi, và đến khi vào làm tại TTXVN, cùng là một nhà báo gương mẫu, không ngại khó, luôn dấn thân để có các tác phẩm tốt. Đặc biệt ở đó có rất nhiều cuốn sách đã đồng hành cùng Dư trong suốt nhiều chặng đường, từ đại học đến khi đi làm.

* "Tủ sách Đinh Hữu Dư" bắt đầu từ ước mơ cá nhân ra sao và lý do Đoàn Thanh niên TTXVN chọn biến ước mơ ấy thành chương trình dài hạn mang dấu ấn "Nghĩa tình Thông tấn"?

- Như đã nói ở trên, Dư là người thích đọc sách. Trong những lần tác nghiệp ở vùng cao Yên Bái, nhận thấy nhiều điểm trường còn thiếu sách, Dư ấp ủ ước mơ thu thập thật nhiều sách để mang tới ủng hộ cho nhà trường, phát triển văn hóa đọc và tăng nguồn tri thức cho trẻ em vùng cao, vùng sâu vùng xa còn khó khăn. Anh Lê Quốc Minh, Tổng biên tập báo điện tử VietnamPlus khi đó từng viết rằng: "Nhiều người cũng biết em thường xuyên phải ăn mì gói cả tuần, nhưng ngoài lý do phụng dưỡng người thân thì em còn muốn tiết kiệm tiền mua sách cho bọn trẻ ở Mù Cang Chải. Hôm qua mở cửa phòng em ở cơ quan thường trú Yên Bái, thấy trong đó phải có cả tạ sách mà em tích cóp được mỗi khi về Hà Nội…". Một người bạn đại học của Dư cũng cho biết một năm ở Yên Bái, Dư vừa làm báo, vừa mong ước mở được thật nhiều tủ sách cho trẻ em vùng cao. Dư từng tâm sự: "Bọn trẻ nghèo lắm, chúng nó cần được đọc sách. Tớ ước có thể mở thật nhiều tủ sách cho bọn trẻ".

Mục đích cao đẹp đó chính là động lực để Đoàn Thanh niên xây dựng chương trình "Tủ sách Đinh Hữu Dư", để viết tiếp ước mơ còn dang dở.

* Tiêu chí chọn điểm trường và "gói tủ sách" tiêu chuẩn gồm những gì (đầu sách, bàn ghế, quạt, học bổng…)? Cách bảo đảm vận hành bền vững sau bàn giao, thưa anh?

- Ban đầu, tiêu chí chọn điểm trường để xây dựng "Tủ sách Đinh Hữu Dư" là những trường vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn. Sau đó, chương trình mở rộng hơn, tới các ngôi trường còn thiếu trang thiết bị, đặc biệt là nguồn sách để phục vụ công tác giảng dạy, hay một số trường vừa chịu ảnh hưởng của thiên tai, lũ lụt, khiến thư viện và học cụ bị hư hại. Nhờ sự ủng hộ của ngành, các đơn vị trong ngành, các cơ sở đoàn trực thuộc, các đoàn bạn và các nhà hảo tâm, chương trình không chỉ tặng sách mà còn bổ sung cho nhà trường nhiều học cụ, vật dụng cho các em học sinh như giá sách, dụng cụ học tập, bàn ghế, quạt, máy tính, quần áo, đệm, chăn ấm, học bổng v.v…

Việc lựa chọn sách gồm cả nguồn sách cũ quyên góp và nguồn sách mua mới, đáp ứng theo yêu cầu của nhà trường để phù hợp với nhóm học sinh mà mỗi chương trình hướng tới. Sau khi bàn giao, nhà trường sẽ có thông báo lại tới Đoàn Thanh niên TTXVN nếu có phát sinh vấn đề về hỏng hóc, hoặc cần bổ sung mới.

Ngày 31/3/2018, Công đoàn, Đoàn Thanh niên và Hội Cựu chiến binh TTXVN đã tổ chức trao tặng "Tủ sách Đinh Hữu Dư" cho Trường THCS Cúc Phương, xã Cúc Phương (huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) với tổng giá trị khoảng 90 triệu đồng với các hạng mục: bàn ghế, giá sách, máy chiếu cùng khoảng 5.000 cuốn sách các loại như sách giáo khoa, sách tham khảo, sách kỹ năng, sách khoa học, truyện…

* Anh có thể cho biết một vài con số ấn tượng và câu chuyện thực tế: "Tủ sách Đinh Hữu Dư" đã chạm tới bao nhiêu tỉnh/điểm trường, tạo chuyển biến gì về thói quen đọc và tinh thần học tập?

- Kể từ tủ sách đầu tiên được trao tại xã Chế Tạo, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái khi đó, tính đến trước 1/7/2025, tủ sách Đinh Hữu Dư đã xuất hiện ở 29 điểm trường thuộc 20 hơn 20 tỉnh, thành phố. Tổng giá trị sách và các quà tặng, học bổng đi kèm là gần 3 tỉ đồng. Tủ sách và các hiện vật thường gắn liền với thư viện của các nhà trường. Bên cạnh sách giáo khoa, còn có nhiều sách tham khảo, sách kĩ năng, sách truyền cảm hứng và truyện tranh, truyện chữ các loại. Trong đó có những cuốn sách tham khảo có giá trị rất lớn. Đây là cơ hội để các em học sinh có thể tiếp cận với tri thức, giải trí sau giờ học đồng thời tạo thói quen đọc sách. Tại các lễ trao tặng tủ sách, nhà trường đều bố trí các nhóm học sinh vào trải nghiệm thử. Các em đều tỏ ra rất thích thú vì bên cạnh sách truyện, không gian thư viện còn được bổ sung thêm các học cụ, thiết bị mới.

Ngày 26/3/2024, Đoàn Thanh niên Thông tấn xã Việt Nam tổ chức trao tặng Tủ sách Đinh Hữu Dư cho trường Trung học cơ sở Trung Yên, xã Trung Yên (Sơn Dương, Tuyên Quang) - nơi đặt trụ sở của VNTTX trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp (mật danh T6). Dịp này, Đoàn Thanh niên Trung tâm Truyền hình Thông tấn xã Việt Nam cũng tổ chức khánh thành và bàn giao công trình khánh thành công trình thanh niên “Thắp sáng đường quê” tại thôn Trung Long, xã Trung Yên, huyện Sơn Dương

* Vai trò điều phối của Đoàn TTXVN khi huy động các nhà xuất bản, doanh nghiệp, hội đoàn địa phương… để nhân lên "Nghĩa tình Thông tấn"?

- Để thực hiện được chương trình "Tủ sách Đinh Hữu Dư" một cách thiết thực, hiệu quả, cần một nguồn lực rất lớn. Đoàn thanh niên TTVVN đã rất linh động để tìm kiếm nguồn lực. Đầu tiên là phát huy tinh thần chủ động từ các cơ sở đoàn trực thuộc tự kêt nối và xây dựng các chương trình tủ sách riêng. Trong đó, 2 Đoàn cơ sở: Trung tâm thông tin TTXVN khu vực miền Trung - Tây Nguyên và Trung tâm thông tin TTXVN khu vực phía Nam đã rất chủ động, trao tặng một số tủ sách trên địa bàn trong những năm qua. Với các chương trình của Đoàn cơ quan tổ chức, nguồn lực đầu tiên vẫn là từ tấm lòng của những nhà hảo tâm trong ngành, các cơ sở đoàn trực thuộc và hỗ trợ của 1 số đơn vị trong ngành. Đoàn thanh niên TTTXVN cũng đã kêt nối với nhiều nguồn lực bên ngoài như các Doanh nghiệp, cơ sở giáo dục, các tổ chức đoàn thanh niên khác, nhà sách. Thực sự những hoạt động như vậy không chỉ để tăng nguồn lực, mà còn lan tỏa hình ảnh, giá trị nhân văn của chương trình Tủ sách Đinh Hữu Dư, thể hiện rõ Nghĩa tình Thông tấn trong mỗi tủ sách được trao tặng.

Ngày 2/11/2018, Đoàn Thanh niên Thông tấn xã Việt Nam Trao ''Tủ sách Đinh Hữu Dư'' tặng học sinh tại điểm trường Bản Xèo, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai

* Nhìn về phía trước: Mục tiêu 1–3 năm tới (mở rộng điểm, chuẩn hóa mô hình, số hóa nội dung) và lời kêu gọi anh muốn gửi đến cộng đồng đồng hành?

Trong những năm tới, Đoàn Thanh niên TTXVN sẽ vẫn tiếp tục thực hiện chương trình "Tủ sách Đinh Hữu Dư". Để thực hiện tốt hơn, Đoàn Thanh niên dự kiến sẽ thiết lập một bản đồ số hóa các tủ sách đã được thực hiện, trong đó nêu rõ số lượng, giá trị, năm trao tặng và đánh giá hiệu quả sử dụng để các cơ sở đoàn có thể nghiên cứu bổ sung lại cho các tủ sách cũ, hoặc rút kinh nghiệm để hoạt động thực chất, hiệu quả hơn. Đây cũng được coi là hồ sơ chương trình để tìm kiếm thêm nguồn lực và giúp chương trình mang tính chuyên nghiệp, lâu dài hơn nữa.

Ngày 25/11/2022, Đoàn Thanh niên Cơ quan Thông tấn xã Việt Nam khu vực phía Nam phối hợp với Tỉnh đoàn Long An trao tặng "Tủ sách Đinh Hữu Dư" cho Trường tiểu học Nhơn Hòa, xã Nhơn Hòa, huyện Tân Thạnh, tỉnh Long An. Đây là “Tủ sách Đinh Hữu Dư” đầu tiên được trao tặng tại phía Nam

* Từ những gì đã chia sẻ ở trên, anh định nghĩa "Nghĩa tình Thông tấn" là gì trong văn hóa TTXVN đối với đồng nghiệp và rộng hơn là xã hội?

- "Nghĩa tình Thông tấn" là 1 cụm từ vô cùng đặc biệt, thiêng liêng, giống như truyền thống trong suốt 80 năm hình thành và phát triển của TTXVN. Không chỉ trong trường hợp của Đinh Hữu Dư mà còn thể hiện bằng rất nhiều hành động khác. Đó là sự sẻ chia không chỉ trong ngành mà với cả xã hội.

Trong các đợt thiên tai, lũ lụt, các đợt vận động lớn của đất nước, toàn ngành đều phát động cán bộ, công nhân viên chức, người lao động tham gia ủng hộ để chung tay cùng đồng bào cả nước, tiêu biểu như các đợt ủng hộ người dân chịu ảnh hưởng của bão Yagi, chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19, ủng hộ nhân dân Cuba v.v… Nhiều đơn vị trong toàn ngành cũng đều có các hoạt động an sinh xã hội, thiện nguyện trên toàn quốc. 

Còn ở trong ngành, đầu tiên phải kể đến các hoạt động tri ân những gia đình nhà báo liệt sĩ, những cựu cán bộ, người lao động. Mỗi dịp 27/7 hàng năm, TTXVN đều có các hoạt động tri ân, các đoàn tới thăm, tặng quà gia đình các nhà báo liệt sĩ. 

Bên cạnh đó, bất cứ khi nào xuất hiện trường hợp cán bộ, nhân viên mắc bệnh hiểm nghèo, có hoàn cảnh khó khăn, toàn ngành cùng các đơn vị đều phát động các đợt ủng hộ. Không chỉ dừng lại ở vật chất, đó còn là tình cảm và niềm an ủi lớn lao mà những hoàn cảnh đó nhận được từ chính cơ quan nơi mình làm việc.

* Cảm ơn anh về cuộc phỏng vấn!