Khi nghệ sĩ bị AI "thế thân"

Vào một sáng thứ Hai, nhạc sĩ Luke Temple tại Los Angeles (Mỹ) bỗng nhận được một cơn mưa tin nhắn. Tất cả mọi người đều hỏi về cùng một chuyện mà anh không hề mong đợi.

Temple là ca sĩ chính của ban nhạc rock indie Here We Go Magic, và họ đã không phát hành nhạc mới kể từ năm 2015. Vậy mà, khắp cõi mạng đang lan truyền một ca khúc được cho là của họ.

Làn sóng "nhạc rác" từ AI

"Tôi thức dậy và thấy loạt tin nhắn trực tiếp trên Instagram: Hình như Here We Go Magic vừa phát hành một ca khúc mới? Nghe không giống anh chút nào" - Luke Temple kể - "Sau đó tôi mới phát hiện ra là ca khúc này đã có trên Spotify, Tidal, YouTube, và tất cả các nền tảng phát trực tuyến khác".

Ca khúc này - không hề giống với âm thanh của Here We Go Magic, vốn luôn nhẹ nhàng, bay bổng với tiếng đàn tổng hợp và tiếng guitar xoay lượn - hóa ra là sản phẩm của trí tuệ nhân tạo (AI). Đi kèm với ca khúc, có tên Water Spring Mountain, là hình minh họa một thác nước. Dường như đó cũng là sản phẩm của AI.

Vâng, đó chính là thực tế đến với các nghệ sĩ âm nhạc vào năm 2025, khi các nền tảng phát trực tuyến đang bị tấn công bởi nhạc rác do AI tạo ra. Nó tới từ những kẻ lừa đảo đang cố gắng lợi dụng danh tiếng của các ban nhạc lâu không hoạt động, hoặc thậm chí là các nghệ sĩ đã qua đời, để kiếm tiền nhanh chóng.

Đầu năm nay, một ca khúc do AI tạo ra đã được tải lên trang của Uncle Tupelo - ban nhạc đã tan rã của ca sĩ Jeff Tweedy. Điều tương tự cũng xảy ra với nghệ sĩ electro-pop Sophie, người đã qua đời vào năm 2021. Và trang Spotify của ca sĩ nhạc đồng quê Blaze Foley (qua đời năm 1989) cũng đang bị phá tanh bành bởi những ca khúc do AI tạo ra.

"Đây không phải là vấn đề mới" - Charley Kiefer, người đứng đầu ban chiến lược kỹ thuật số toàn cầu tại bộ phận phân phối của Secretly Canadian, hãng phát hành album cho Here We Go Magic, nhận định - "Nhưng nó có khả năng sẽ ngày càng phổ biến nếu không có sự khắc phục từ các nhà phân phối dịch vụ kỹ thuật số".

"Mèo vờn chuột"

Thực tế, hầu hết các ca khúc AI mô phỏng nghệ sĩ đều không thật sự thuyết phục. Ca khúc AI bắt chước Here We Go Magic bắt đầu bằng tiếng guitar acoustic nghe như máy tính đang bắt chước nhạc pop-rock, với ca từ ngô nghê: "Anh biết cách thì thầm qua gió giai điệu của em". Nó không thể đánh lừa được bất kỳ người hâm mộ thực thụ nào của Luke Temple. Nhưng nếu động cơ chỉ là kiếm một khoản tiền nhỏ, thì có thể nó đã thành công.

Theo Temple, nếu trò lừa đảo này nhắm vào các ban nhạc và nghệ sĩ đã nhiều năm không phát hành nhạc, những kẻ lừa đảo sẽ không sớm bị phát hiện. "Việc nhắm vào một ban nhạc như chúng tôi là khá hợp lý, bởi vì không chắc là chúng tôi sẽ kiểm tra hay chú ý đến điều này" - Temple nói - "Có vẻ như họ cũng sẽ làm điều này với các ban nhạc nhỏ hơn, hoặc các ban nhạc không hoạt động, để tạo ra một mạng lưới rộng và thu thập một số tiền nhỏ với hy vọng không ai để ý".

Một phát ngôn viên của Spotify cho biết ca khúc giả mạo sẽ sớm bị xóa khỏi hồ sơ nghệ sĩ của Here We Go Magic. Phát ngôn viên cũng chỉ ra những biện pháp mới của Spotify nhằm bảo vệ các nghệ sĩ và nhà sản xuất âm nhạc khỏi AI. Cụ thể, gần đây, Spotify đã ra mắt một công cụ cho phép nghệ sĩ báo cáo các sản phẩm không khớp trước khi các ca khúc được phát hành.

Spotify cũng thừa nhận việc đang phải đối mặt với làn sóng triền miên những sản phẩm AI rác. Nền tảng này cho biết họ đã phải xóa 75 triệu bản nhạc rác chỉ trong năm qua. "Do âm nhạc đi qua một chuỗi cung ứng phức tạp, những kẻ xấu đôi khi lợi dụng các lỗ hổng để đưa nội dung không chính xác vào hồ sơ nghệ sĩ" - phát ngôn viên của Spotify nói thêm.

Dịch vụ phát nhạc trực tuyến chuyên về âm thanh chất lượng cao Tidal cũng xác nhận rằng họ đã xóa ca khúc và cho biết điều này phản ánh một vấn đề lớn vốn đang gây khó khăn cho các dịch vụ âm nhạc.

"Tất cả các nền tảng đều đang phải đối mặt với một lượng lớn các bản nhạc tạo ra từ AI, được gửi qua các nhà phân phối bên thứ 3. Chúng tôi đang nghiên cứu các phương pháp tốt hơn để xác định, gắn thẻ và khi cần thiết sẽ xóa nội dung từ AI" - phát ngôn viên của Tidal cho biết.

Nhưng giống như tất cả các trò lừa đảo và thư rác trực tuyến, đây là trò "mèo vờn chuột", giờ đây được tăng cường thêm bởi các công cụ AI. Một phần của thách thức là các hãng thu âm và nghệ sĩ không tải ca khúc trực tiếp lên các nền tảng như Spotify. Thay vào đó, các dịch vụ phân phối độc lập, chẳng hạn như DistroKid và TuneCore, đóng vai trò trung gian, thường gửi ca khúc đến các dịch vụ phát trực tuyến mà không qua bất kỳ quy trình xác thực nào.

Các quy tắc lỏng lẻo này đang bị lợi dụng bởi những người sử dụng các dịch vụ như Suno và Udio, nơi bất kỳ ai cũng có thể, trong vài giây, tạo ra một ca khúc AI bắt chước một nghệ sĩ thực thụ. Khi ngày càng nhiều công ty AI phát triển các trình tạo nhạc AI tương tự để duy trì tính cạnh tranh, khả năng tạo ra một ca khúc AI ngay lập tức sẽ nằm trong tay nhiều người hơn nữa.

Theo Temple, vấn đề không chỉ là một ca khúc AI rác kiếm được vài đồng của ban nhạc với mỗi lần phát. Chính hành vi đánh cắp danh tính trắng trợn mới là sự bóp méo xấu xí nhất. "Nó thật là tàn bạo và khủng khiếp" - anh nói - "Trong khi chính chúng tôi đã làm việc quần quật suốt 1 thập kỷ mà hầu như chẳng kiếm được đồng nào".

Khuyến khích tinh thần trách nhiệm

Trong quá khứ, công nghệ mới đã nhiều lần làm đảo lộn mô hình kinh doanh của ngành công nghiệp âm nhạc. Cả sự trỗi dậy của nhạc mẫu (sampling) lẫn làn sóng tải nhạc bất hợp pháp do Napster thúc đẩy đều dẫn tới nhiều kiện tụng. Cuối cùng, đã có hướng dẫn cụ thể về cách dùng nhạc mẫu, các thỏa thuận với các nền tảng kiếm tiền từ nhạc kỹ thuật số (như iTunes Store và Spotify), và các bản cập nhật về quy định thanh toán trong kỷ nguyên phát trực tuyến đã ra đời.

Nhưng tất cả đều cần thời gian và rất nhiều sự thỏa hiệp. Sau khi giải quyết tất cả những điều đó, các giám đốc điều hành âm nhạc muốn đảm bảo rằng "chúng ta sẽ không lặp lại quá khứ" - theo Mitch Glazier, chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Mỹ.

Việc kêu gọi hạn chế lạm dụng AI có vẻ thận trọng hơn so với những lời phàn nàn chống lại Napster trước đây. Những người trong ngành cũng không thể nói rằng việc này có thể, hoặc nên, bị cấm hoàn toàn.

"Mọi người có thể sử dụng AI cho những mục đích tốt đẹp" - Glazier nói - "Không ai muốn hạn chế tiềm năng của công nghệ này đối với bất kỳ ngành nào. Thay vào đó, hãy khuyến khích tinh thần trách nhiệm".