Khi âm nhạc Việt Nam chạm tới trái tim thế giới

Rạng sáng 21/9 (theo giờ Việt Nam), với phần thể hiện tác phẩm Phù Đổng Thiên Vương ca sĩ Đức Phúc đã xuất sắc giành ngôi quán quân kèm phần thưởng gần 9,5 tỷ đồng tại Cuộc thi Âm nhạc quốc tế Intervision 2025, diễn ra tại sân vận động Live Arena, ngoại ô Moscow, Nga.

Xem chuyên đề Nhạc Việt ngày nay TẠI ĐÂY

Với khoảng hơn 3 phút, quán quân Giọng hát Việt 2015 đã chinh phục các vị giám khảo quốc tế khi hóa thân vào Thánh Gióng, khoác áo giáp sắt cách điệu từ áo dài dân tộc, tay cầm roi tre tiến ra trận trên nền bối cảnh làng quê Việt Nam xưa trên một sân khấu âm nhạc quốc tế thu hút hơn 4,3 tỉ lượt xem toàn cầu.

Đằng sau chiến thắng vang dội ấy là câu chuyện đầy chiều sâu về thơ, nhạc và văn hóa Việt Nam, nơi cây tre xanh và nhân vật huyền thoại Thánh Gióng hòa quyện để tạo nên một tác phẩm mang sức sống sử thi.

Từ "Tre Việt Nam" đến "Phù Đổng Thiên Vương"

Bài thơ Tre Việt Nam của nhà thơ Nguyễn Duy từ lâu đã được xem là một "sử thi" về tinh thần Việt Nam. Cây tre "thân gầy guộc, lá mong manh", mọc lên trên đất cằn sỏi đá nhưng lại tạo thành lũy thành, đứng thẳng hiên ngang trước bão tố. Đó chính là hình ảnh ẩn dụ cho con người và dân tộc Việt Nam dù nhỏ bé nhưng kiên cường, chịu thương chịu khó, giàu tình nghĩa và đoàn kết.

Nguyễn Duy đã khéo léo khắc họa những đặc tính văn hóa qua từng câu thơ: "Bão bùng thân bọc lấy thân/ Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm" thể hiện tinh thần cộng đồng, gắn bó; hay "Nòi tre đâu chịu mọc cong/ Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường" thể hiện khí phách bất khuất, ý chí kiên cường; đoạn kết "Mai sau, mai sau, mai sau/ Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh" gửi gắm khát vọng trường tồn của dân tộc.

Có thể nói, Tre Việt Nam không chỉ là một bài thơ, mà còn là một "bản nhạc thầm" vang vọng trong tâm thức nhiều thế hệ, khơi gợi cảm hứng cho nhiều lĩnh vực nghệ thuật khác, trong đó có âm nhạc.

Nhạc sĩ Hồ Hoài Anh đã tìm thấy trong Tre Việt Nam một chất liệu giàu nhạc tính và tinh thần để khởi nguồn sáng tác ca khúc Phù Đổng Thiên Vương. Toàn bộ 4 câu thơ đầu tiên của bài thơ: "Tre xanh xanh từ bao giờ/ Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh/ Thân gầy guộc, lá mỏng manh/ Mà sao nên lũy nên thành tre ơi" được nhạc sĩ khai thác và đưa nguyên vẹn vào phần mở đầu ca khúc.

Từ hình tượng tre, Hồ Hoài Anh mở rộng sang nhân vật huyền thoại Thánh Gióng - đứa trẻ vươn vai thành người khổng lồ, cưỡi ngựa sắt, nhổ tre đằng ngà làm vũ khí đánh tan giặc ngoại xâm. Cây tre, từ biểu tượng của làng quê Việt, trở thành vũ khí của anh hùng dân tộc. Sự kết nối này không chỉ logic về biểu tượng mà còn giàu sức gợi cảm, biến một chất liệu thơ ca thành một bức tranh âm nhạc mang tính sử thi.

Không chỉ là một ca khúc

Sự thành công của Phù Đổng Thiên Vương trong phần trình diễn của Đức Phúc không phải ngẫu nhiên, mà đến từ sự kết hợp hài hòa giữa ca khúc, cách xử lý âm nhạc và thông điệp văn hóa. Trước hết, nguồn cảm hứng từ bài thơ Tre Việt Nam và hình tượng Thánh Gióng giúp tác phẩm mang màu sắc sử thi, chạm đến tầng sâu ký ức và niềm tự hào dân tộc. Đây là một lựa chọn thông minh, bởi trên sân khấu quốc tế, một tiết mục chỉ thực sự gây ấn tượng khi gắn liền với bản sắc riêng có của mỗi dân tộc.

Về cấu trúc âm nhạc, ca khúc được xây dựng như một hành trình đi từ tĩnh lặng đến bùng nổ với mở đầu bằng giai điệu gần gũi, mộc mạc, hơi hướng dân ca, nhắc nhớ hình ảnh lũy tre làng và đất nước bình dị; tiếp đến là lớp nhạc mang tiết tấu dồn dập, hòa âm hiện đại với trống, bộ gõ điện tử và dàn nhạc phối khí đậm tính kịch tính; cao trào cuối cùng như khúc khải hoàn, biểu tượng cho sức mạnh phi thường của Thánh Gióng và khát vọng vươn lên của người Việt Nam.

Phần rap và các yếu tố âm nhạc đương đại tạo ra điểm nhấn mới mẻ, vừa giúp ca khúc gần gũi hơn với khán giả trẻ, vừa mở ra không gian kết nối giữa truyền thống và hiện đại. Sự đan xen giữa tiếng Việt - tiếng Anh cũng góp phần gia tăng tính phổ quát, giúp khán giả quốc tế dễ tiếp nhận dù không hiểu toàn bộ ngôn ngữ.

Giọng hát của Đức Phúc, vốn quen thuộc với những bản ballad mềm mại, khi đặt trong Phù Đổng Thiên Vương lại được khai thác theo hướng mạnh mẽ, kịch tính mà vẫn có cảm xúc. Chính điều này khiến màn trình diễn thêm phần thuyết phục. Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận một hạn chế dễ nhận thấy của Đức Phúc khi thể hiện ca khúc này. Cụ thể, ở một số đoạn phần phát âm tiếng Việt chưa rõ lời. Nó sẽ là một điểm yếu nếu đặt bối cảnh vào một cuộc thi ở trong nước, song thật may mắn đây là cuộc thi quốc tế, nơi ngôn ngữ không phải là yếu tố then chốt, và hạn chế này lại trở nên ít quan trọng. Điều công chúng và giám khảo cảm nhận chính là năng lượng biểu đạt, tinh thần sử thi và sự thuyết phục từ tổng thể.

Điểm cộng cho Đức Phúc còn phải kể tới là hình ảnh hóa thân của nam ca sĩ trên sân khấu với áo giáp sắt cách điệu từ áo dài dân tộc, tay cầm roi tre, bối cảnh làng quê Việt Nam - đã biến tiết mục thành một "trang sử sống", vừa gần gũi vừa hùng tráng. Đây chính là sự cộng hưởng giữa âm nhạc và hình tượng sân khấu. Bên cạnh đó, dàn dựng sân khấu, ánh sáng, hiệu ứng thị giác… đều đồng bộ với tinh thần ca khúc, biến tiết mục trở thành một bức tranh âm nhạc giàu sức truyền cảm.

Có thể nói, Phù Đổng Thiên Vương không chỉ là một ca khúc, mà còn cho thấy tư duy kết hợp văn hóa dân tộc với ngôn ngữ âm nhạc toàn cầu. Nó giúp Đức Phúc vượt qua phạm vi một cuộc thi và gợi mở âm nhạc Việt Nam hoàn toàn có thể bước ra thế giới, mang theo sức mạnh của bản sắc nhưng vẫn hiện đại và hội nhập.

Cần phải nhấn mạnh thêm rằng Cuộc thi Âm nhạc quốc tế Intervision 2025 và việc Đức Phúc trở thành quán quân là một kỳ tích lần đầu tiên Việt Nam chạm tới. Kỳ tích đạt được bởi rất nhiều yếu tố, trong đó không thể không kể tới 3 lợi thế lớn: Thứ nhất, ca khúc mang bản sắc Việt Nam rõ nét, lấy chất liệu thơ và huyền thoại dân tộc làm nền tảng, nên tạo sự khác biệt mạnh mẽ với các tiết mục quốc tế khác. Thứ 2, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố dân gian và hiện đại giúp ca khúc vừa giàu bản sắc vừa dễ tiếp cận. Và thứ 3, giọng hát và cách trình diễn của Đức Phúc tạo ra hiệu ứng sân khấu mạnh mẽ, vừa thuyết phục bằng âm nhạc, vừa gây ấn tượng bằng thị giác.

Phù Đổng Thiên Vương đã kể lại câu chuyện về sức mạnh đoàn kết, bản lĩnh quật cường và khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam. Đó cũng là những thông điệp có tính chất phổ quát. Khán giả và giám khảo quốc tế vì thế càng dễ đồng cảm. Có thể nói, tiết mục của Đức Phúc không chỉ là nghệ thuật, mà còn là một "đại sứ văn hóa", vang lên đúng lúc thế giới cần những thông điệp cổ vũ tinh thần.

Để kết

Cần nhìn nhận chiến thắng của Đức Phúc tại Intervision 2025 là khích lệ lớn, là bước đệm quý giá không phải nghệ sĩ nào cũng có được. Nhưng để biến nó thành khởi đầu của một hành trình âm nhạc thế giới, Đức Phúc cần nhiều hơn một khoảnh khắc tỏa sáng, đó là chiến lược lâu dài, sự cộng tác quốc tế, và quan trọng nhất là ý chí bền bỉ. Trường hợp nam ca sĩ vẫn tiếp tục sự nghiệp âm nhạc với khán giả Việt Nam thì đây có thể coi là một mốc son sáng chói trong sự nghiệp ca hát của nam ca sĩ.

Từ bài thơ Tre Việt Nam của Nguyễn Duy đến ca khúc Phù Đổng Thiên Vương của Hồ Hoài Anh, rồi màn trình diễn xuất thần của Đức Phúc, ta thấy một hành trình nghệ thuật xuyên suốt từ thi ca đến âm nhạc, từ bản sắc đến toàn cầu. Chiến thắng tại Intervision 2025 không chỉ là vinh quang cá nhân của Đức Phúc, mà còn là minh chứng cho khả năng hội nhập quốc tế của âm nhạc Việt Nam, khi chúng ta biết khai thác kho tàng văn hóa dân tộc và truyền tải bằng ngôn ngữ nghệ thuật hiện đại.