"Khát vọng Dam Săn" - gìn giữ và làm mới di sản tinh hoa

Như TT&VH đã đưa tin, lấy cảm hứng từ sử thi Dam Săn (hay Đăm San, Đăm Săn) và từ nguồn mạch văn hóa đậm đà bản sắc Tây Nguyên, nhà biên kịch Hồng Hoa cùng nhạc sĩ Nguyễn Cường đã thổi một luồng gió đương đại vào huyền thoại, mang đến một trải nghiệm nghệ thuật đa giác quan đầy ấn tượng qua vở ca kịch Khát vọng Dam Săn, diễn ra cuối tuần qua tại Nhà hát kịch Hà Nội (42 Tràng Tiền).

"Khát vọng Dam Săn" được cấu trúc thành 5 chương rõ rệt và dường như là một cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại, giữa huyền thoại và đời sống. Ngay từ những khoảnh khắc đầu tiên, vở diễn đã cuốn hút người xem vào một không gian văn hóa Tây Nguyên vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng, với những thanh âm vọng ra từ núi rừng, những điệu múa uyển chuyển và câu chuyện về một người anh hùng mang trong mình ý chí, sức mạnh và khát vọng lớn lao nơi đại ngàn.

Âm nhạc Nguyễn Cường - linh hồn dẫn dắt

Linh hồn và mạch chảy cảm xúc của Khát vọng Dam Săn không thể không nhắc đến vai trò then chốt của nhạc sĩ Nguyễn Cường - người đã ấp ủ và âm thầm thực hiện trong suốt 34 năm qua. Với sự am hiểu sâu sắc về âm nhạc Tây Nguyên và một bút pháp sáng tạo đầy cá tính, ông đã kiến tạo nên một không gian âm thanh vừa hùng tráng, vừa trữ tình, góp phần quan trọng vào thành công của vở ca kịch.

Âm nhạc của ông không đơn thuần là sự minh họa cho câu chuyện mà còn là một nhân vật kể chuyện thứ hai, dẫn dắt cảm xúc của khán giả qua từng chương hồi.

Điểm nhấn của âm nhạc Nguyễn Cường chính là kết hợp tài tình giữa âm hưởng truyền thống Tây Nguyên và những yếu tố âm nhạc hiện đại. Những nhạc cụ đặc trưng như cồng chiêng, đàn T'rưng, sáo trúc... được sử dụng một cách khéo léo, mang đến âm sắc đặc trưng, gợi nhớ về núi rừng và đời sống của đồng bào Ê Đê. Đồng thời, nhạc sĩ đã sử dụng hòa âm, phối khí hiện đại để làm mới những giai điệu cổ, tạo nên sự hấp dẫn và dễ tiếp cận hơn với khán giả đương đại.

Sự giao thoa này không chỉ làm giàu thêm âm nhạc của vở diễn mà còn thể hiện sự trân trọng đối với di sản văn hóa truyền thống trong một hình thức nghệ thuật mới.

Những bài hát và điệu múa trong vở ca kịch không chỉ là những màn trình diễn nghệ thuật đơn thuần mà còn là phương tiện biểu đạt cảm xúc sâu sắc của nhân vật và diễn biến câu chuyện. Các ca khúc được viết lời giản dị, chân thành nhưng đầy sức gợi, thể hiện rõ nét tâm trạng của Dam Săn trong những khoảnh khắc quyết định (khát vọng chinh phục, tình yêu với H'Nhí, nỗi đau khi buôn làng chìm trong bóng tối), sự kiên cường của người dân, hay thậm chí là sự giận dữ và rồi cảm hóa của Nữ thần Mặt trời. Chất giọng nội lực, giàu cảm xúc của các ca sĩ đã truyền tải trọn vẹn tinh thần của từng bài hát.

Những động tác uyển chuyển, mạnh mẽ, mang đậm hơi thở của núi rừng Tây Nguyên, được biên đạo công phu, không chỉ làm đẹp thêm phần nhìn mà còn diễn tả sinh động các hoạt động đời sống, các trận chiến oai hùng hay những nghi lễ trang trọng.

Sự phối hợp nhịp nhàng giữa âm nhạc và vũ đạo đã tạo nên những khoảnh khắc cao trào, đẩy cảm xúc của khán giả lên đến đỉnh điểm. Ví dụ, những màn múa cồng chiêng rộn rã trong lễ cưới, những động tác chiến đấu dũng mãnh trong cuộc đối đầu với Mtao Msei, hay những bước chân khắc khoải trong cảnh buôn làng chìm trong bóng tối đều được âm nhạc hỗ trợ một cách đắc lực, khơi mở những rung động sâu xa trong lòng người.

Không gian văn hóa Tây Nguyên sinh động

Khát vọng Dam Săn đã cho thấy sự đầu tư kỹ lưỡng và tâm huyết trong việc xây dựng không gian sân khấu, góp phần quan trọng vào việc tái hiện một cách sinh động và đầy màu sắc văn hóa Tây Nguyên.

Thiết kế sân khấu đã sử dụng nhiều hình ảnh, biểu tượng đặc trưng của vùng đất này, từ những nếp nhà sàn, những hàng cây cổ thụ, đến những họa tiết thổ cẩm tinh xảo. Ánh sáng được sử dụng linh hoạt, vừa tạo ra những không gian huyền ảo, kỳ vĩ của núi rừng, vừa làm nổi bật những khoảnh khắc kịch tính hay trữ tình.

Trang phục của các diễn viên được thiết kế tỉ mỉ, phản ánh chân thực trang phục truyền thống của người Ê Đê, từ những bộ váy áo rực rỡ trong lễ hội đến những trang phục chiến binh mạnh mẽ. Đạo cụ như gươm, giáo, khiên, cồng chiêng... cũng được lựa chọn kỹ lưỡng, góp phần tăng tính chân thực cho vở diễn. Tất cả những yếu tố này đã hòa quyện, tạo nên một bức tranh Tây Nguyên sống động trên sân khấu.

Dàn diễn viên của vở ca kịch đã thể hiện một sự chuyên nghiệp và đam mê đáng ngưỡng mộ. Đặc biệt, NSƯT Y Joel Knul trong vai Dam Săn đã có một màn trình diễn xuất sắc. Anh không chỉ thể hiện được vẻ ngoài mạnh mẽ, oai hùng của người anh hùng mà còn diễn tả tinh tế những diễn biến tâm lý phức tạp, từ khát vọng chinh phục, tình yêu đôi lứa đến trách nhiệm với cộng đồng. Giọng hát nội lực, truyền cảm và những động tác vũ đạo mạnh mẽ, dứt khoát của anh đã khắc họa một cách sâu sắc hình tượng Dam Săn trong lòng khán giả.

Chạm trái tim khán giả đương đại

Khát vọng Dam Săn là một tác phẩm nghệ thuật chứa đựng nhiều thông điệp sâu sắc và ý nghĩa, có giá trị vượt thời gian, lay động trái tim khán giả đương đại.

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, những thông điệp mà Khát vọng Dam Săn mang lại vẫn giữ nguyên giá trị. Tinh thần thượng võ có thể được hiểu rộng hơn là sự kiên cường, bản lĩnh vượt qua khó khăn trong cuộc sống. Khát vọng tự do và chinh phục vẫn là động lực để con người vươn tới những mục tiêu cao đẹp. Tình yêu gia đình và sự gắn kết cộng đồng là nền tảng vững chắc cho một xã hội văn minh. Đặc biệt, thông điệp về sự hòa hợp với thiên nhiên trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết trong bối cảnh biến đổi khí hậu và những thách thức về môi trường.

Vở kịch không chỉ giúp khán giả hiểu thêm về một di sản văn hóa quý giá mà còn khơi gợi những suy ngẫm về những giá trị sống cốt lõi, có ý nghĩa cho cả quá khứ, hiện tại và tương lai.

Nhà sử học Dương Trung Quốc: Mới mẻ so với những gì mình hiểu về trường ca Dam Săn

Tôi là em rể anh Nguyễn Cường. Đó là lý do vì sao tôi có cơ hội được quan sát cũng như thưởng thức những công trình âm nhạc của anh trên suốt một chặng đường rất dài. Những gì mà Nguyễn Cường đóng góp thì chắc nhiều người đều biết đến và trong đó có một mảng mà có thể nói gắn chặt với Nguyễn Cường. Đó là Tây Nguyên.

Anh còn có nhiều lĩnh vực khác nữa nhưng Tây Nguyên có lẽ là đề tài mà anh ấy bền bỉ. Đến nay đã ở ngoài tuổi 80 rồi, và anh cũng đã dành cho Tây Nguyên những đóng góp có thể nói là ở đỉnh cao - đỉnh cao theo nghĩa là trọn vẹn cuộc đời của mình.

Với Khát vọng Dam Săn, anh muốn tìm ra một cách tiếp cận mới không theo một cách suy nghĩ lâu nay về trường ca này, với cách tư duy rất hiện đại mà vẫn hướng về khát vọng của con người trong một không gian của Tây Nguyên hùng vĩ.

Tôi may mắn được xem khi vở ca kịch được trình diễn ở Đắk Lắk, với rất nhiều cảm xúc. Không phải vì thân quen, mà vì thấy nó mới mẻ so với những gì mình nghĩ, mình hiểu về Tây Nguyên, về trường ca Dam Săn.

Ngôn ngữ nghệ thuật chắc chắn nó sẽ mang lại một sức sức mạnh để chiếm lĩnh, thuyết phục mọi người hiểu hơn, hiểu một cách đa dạng và sâu sắc hơn, những di sản văn hóa của của tiền nhân.