Indonesia sai lầm từ chọn Kluivert đến nhập tịch ồ ạt

Giấc mơ lần đầu tiên kể từ năm 1938 góp mặt tại World Cup của đội tuyển Indonesia đã chính thức tan vỡ sau thất bại 0-1 trước Iraq ở vòng loại thứ 4.

Bàn thắng duy nhất của cựu cầu thủ MU Zidane Iqbal không chỉ chấm dứt hy vọng giành vé trực tiếp hoặc suất play-off của Indonesia mà còn phơi bày những lỗ hổng trong tham vọng đưa bóng đá nước này vươn tầm châu lục.

Tham vọng lịch sử

Giấc mơ trở lại World Cup là mục tiêu được bóng đá Indonesia ấp ủ suốt nhiều thập kỷ. Khi FIFA mở rộng World Cup 2026 lên 48 đội, Liên đoàn Bóng đá Indonesia (PSSI) nhìn thấy cơ hội lịch sử và bắt đầu một kế hoạch đầy táo bạo: Đưa đội tuyển "Garuda" vươn tầm châu lục bằng mọi giá.

Chỉ trong vòng 5 năm, từ vị trí 178 thế giới vào năm 2020, Indonesia vươn lên hạng 119 trên bảng xếp hạng FIFA (hiện tại). Dưới thời Chủ tịch PSSI Erick Thohir, người vốn là doanh nhân truyền thông và Bộ trưởng đương nhiệm, bóng đá Indonesia nhận được nguồn đầu tư khổng lồ chưa từng có: Hàng chục triệu USD được chi ra cho công tác nhập tịch cầu thủ, thuê HLV đẳng cấp châu Âu và nâng cấp hạ tầng đào tạo.

Chiến lược trọng tâm của PSSI là chương trình nhập tịch cầu thủ gốc Indonesia tại châu Âu. Hơn 20 gương mặt sinh ra tại Hà Lan, Bỉ, Tây Ban Nha, Pháp… đã được triệu tập. 8 trong số 11 cầu thủ đá chính ở trận thắng lịch sử trước Saudi Arabia 2-0 tại vòng loại thứ 3 là cầu thủ nhập tịch. Bên cạnh đó, PSSI còn đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng. Trung tâm huấn luyện Garuda Select trị giá 5 triệu USD được xây dựng tại Jakarta, trong khi hàng loạt cầu thủ trẻ được gửi sang Anh và Hà Lan học hỏi.

Kết quả ban đầu vô cùng ấn tượng: Indonesia đánh bại Việt Nam và Philippines để lọt vào vòng loại thứ 3, rồi tiếp tục tạo địa chấn với chiến thắng trước Bahrain và Saudi Arabia, qua đó trở thành đại diện Đông Nam Á duy nhất góp mặt ở vòng loại thứ 4 World Cup 2026 – thành tích mà chưa đội nào trong khu vực từng đạt được.

Sai lầm mang tính chiến lược

Tháng 1/2025, chỉ vài tháng trước vòng loại cuối, PSSI bất ngờ sa thải HLV Shin Tae Yong, người đã gắn bó từ năm 2019 và giúp đội tuyển lột xác toàn diện. Lý do được đưa ra là "sự khác biệt về định hướng phát triển". Nhưng với giới chuyên môn, đó là một quyết định vội vã và cảm tính.

Thay cho Shin Tae Yong, PSSI bổ nhiệm Patrick Kluivert, huyền thoại bóng đá Hà Lan từng khoác áo Ajax và Barcelona, với mức lương ước tính 1,5 triệu USD/năm. Niềm tin đặt vào Kluivert xuất phát từ khả năng giao tiếp và hiểu biết văn hóa Hà Lan - yếu tố được cho là sẽ giúp ông hòa hợp với dàn cầu thủ nhập tịch.

Tuy nhiên, thực tế lại chứng minh điều ngược lại. Kinh nghiệm huấn luyện hạn chế - từng thất bại khi dẫn Curacao và chỉ đạt tỷ lệ thắng 50% tại Adana Demirspor - khiến Kluivert không thể thích nghi với môi trường bóng đá châu Á. Kể từ khi Kluivert nắm quyền, Indonesia toàn thua trong 4 trận sân khách, thủng lưới 15 bàn: 1-5 trước Australia, 0-6 trước Nhật Bản, 2-3 trước Saudi Arabia và 0-1 trước Iraq.

Sai lầm lớn hơn nằm ở chiến lược nhập tịch ồ ạt. Nhiều cầu thủ gốc châu Âu như Hubner, Struick và Pattynama không duy trì được phong độ do thất nghiệp hoặc dự bị dài hạn ở CLB. Một số không nói được tiếng Indonesia, khiến đội hình bị chia rẽ. Truyền thông địa phương chỉ ra rằng trong 10 buổi họp kỹ thuật gần nhất, HLV Kluivert phải dùng phiên dịch hai chiều, dẫn đến sự rối loạn trong khâu tổ chức. Cựu tuyển thủ Bambang Pamungkas bình luận: "Chúng ta có đội hình mạnh nhưng không có linh hồn. Bản sắc Garuda bị pha loãng".

Tiếp theo là gì?

Thất bại tại vòng loại World Cup 2026 là lời cảnh tỉnh cho PSSI. Để tiến tới World Cup 2030, Indonesia cần một chiến lược dài hạn, thay vì dựa vào các giải pháp ngắn hạn. Trước tiên, PSSI cần rà soát chính sách nhập tịch. Việc chiêu mộ cầu thủ gốc châu Âu là cần thiết nhưng cần đi kèm chương trình hòa nhập văn hóa và ngôn ngữ để tạo sự gắn kết. Tiêu chí chọn lọc cầu thủ nhập tịch cũng cần minh bạch, tập trung vào những người có động lực cống hiến lâu dài thay vì chỉ tìm kiếm cơ hội tài chính.

Thứ hai, PSSI cần đầu tư mạnh mẽ vào bóng đá cơ sở. Trung tâm Garuda Select là một bước tiến, nhưng giải Liga 1 phải được nâng cấp, từ chất lượng thi đấu đến công tác đào tạo trẻ. Các học viện bóng đá cần được xây dựng để tạo nguồn cầu thủ nội bền vững, tránh phụ thuộc quá mức vào nhập tịch. Những tài năng trẻ như Marselino Ferdinan cần được tạo điều kiện để phát triển, thay vì bị lấn át bởi các ngôi sao nhập tịch.

Thứ ba, PSSI cần đánh giá lại khâu chọn HLV. Việc sa thải Shin Tae Yong và bổ nhiệm Kluivert là bài học đắt giá về việc chạy theo danh tiếng mà bỏ qua kinh nghiệm thực tiễn. Một HLV hiểu bóng đá châu Á, có khả năng kết hợp cầu thủ nội và nhập tịch, sẽ phù hợp hơn trong giai đoạn hiện tại.

Cuối cùng, PSSI cần xây dựng một lộ trình 5-10 năm, không chỉ tập trung vào kết quả ngắn hạn mà hướng đến phát triển bóng đá một cách toàn diện.