Chiều Hà Nội sau cơn mưa, ánh nắng xiên qua khung cửa sổ căn xưởng nhỏ, đổ xuống mặt toan đang loang dở. Những mảng sáng tối chồng lên nhau như hơi thở của thành phố, nơi tiếng ồn, khói bụi và cô đơn hòa trộn trong một nhịp điệu lặng. Người họa sĩ đứng đó, cúi nhẹ người trước khung vải lớn, đôi tay còn dính sơn. Anh là Vũ Hoàng, sinh năm 1989.

Vừa qua, anh được xướng tên ở Giải Vàng - hạng mục Nghệ sĩ Thành danh tại UOB Painting of the Year 2025, với tác phẩm "Hiện thực và hiện thực 02" – một trong những giải thưởng nghệ thuật danh giá nhất khu vực Đông Nam Á.

Đứng trước "Hiện thực và hiện thực 02", người xem mở ra một khung cảnh đô thị lạnh lẽo và mâu thuẫn. Ở tiền cảnh, những mảng tường quảng cáo khổng lồ phủ sắc hồng rực, phẳng và sáng như thể đang che chắn điều gì đó phía sau. Đằng sau lớp vỏ ấy là một biển rác khổng lồ với những khối kim loại hoen gỉ, những vật thể phế thải chất chồng, hỗn loạn, âm u. Hai thế giới: một rực rỡ, trơn láng; một tối tăm, lộn xộn, được ngăn cách chỉ bằng một bức tường quảng cáo mỏng.

Bằng kỹ thuật xử lý chất liệu tinh tế, Vũ Hoàng tạo nên sự đối lập thị giác mạnh mẽ giữa ánh sáng và bóng tối, bề mặt phẳng và khối chất chồng, khiến người xem cảm nhận rõ rệt độ sâu của không gian và độ nặng của vấn đề xã hội được anh chạm tới. Những mảng hồng sáng bóng như ẩn dụ cho hào nhoáng của đời sống hiện đại, trong khi phần nền tối bên trong là phần chìm, nơi tích tụ những tàn dư, hỗn loạn và mỏi mệt của một đô thị không ngừng nuốt lấy chính mình. Không có con người trong tranh, nhưng dấu vết của con người hiện diện khắp nơi, trong những vật thể bỏ đi, trong ánh đèn công nghiệp chiếu ngược lên tấm pano, trong lớp sơn hằn vết tay. Sự vắng mặt ấy lại làm tăng thêm nỗi ám ảnh về một xã hội vận hành bằng cơ chế của máy móc và tiêu thụ, nơi cảm xúc bị lấp dưới những bề mặt hoàn hảo. "Hiện thực và hiện thực 02" là một lát cắt của đời sống đô thị Việt Nam đương đại, con người bị bao vây bởi những "hiện thực" do chính mình tạo ra. 

Họa sĩ cất lên một lời đối thoại thầm lặng nhưng đầy sức nặng với xã hội và với chính mình. Đó là tiếng nói của một người nghệ sĩ trẻ đã đi qua những năm tháng tìm kiếm chính mình từ niềm say mê vẽ đơn thuần khi còn là cậu bé. Với Hoàng đường đi vẽ là một hành trình dài từ kỹ sư điện rời công trường, bước vào thế giới của màu, của ánh sáng, của tự do.

Niềm thôi thúc ấy đến từ những ngày rất xa. Khi còn học mầm non, mẹ anh - một thợ may - thường để lại trên bàn những mẩu phấn may hình tam giác. Cậu bé Hoàng nhặt lên, vẽ lên những mảng tường, cánh cửa trong nhà, những nét trắng bạc mờ trên nền gỗ, trên vôi tường, lấp lánh dưới nắng. Anh không còn nhớ mình vẽ gì, chỉ nhớ cảm giác vui lạ khi thấy đường phấn hiện ra dưới tay. "Tôi biết là tôi thích nó rồi. Thứ thôi thúc ấy đến từ bên trong, mà không thể diễn tả được bằng lời."

Nhưng suốt 12 năm học phổ thông, môn vẽ chỉ tồn tại đến lớp Bảy rồi biến mất. Hết cấp ba, anh thi đỗ vào Đại học Điện lực, khoa Hệ thống điện, theo nguyện vọng của cha mẹ. Tốt nghiệp ra trường, anh làm kỹ sư điện tại một công ty tư nhân, công việc đủ sống nhưng tâm hồn rỗng không. "Nếu cứ tiếp tục, cuộc đời tôi sẽ là một đường thẳng nằm ngang, không có gì thay đổi", Hoàng nhớ lại.

Đến năm 2016, sự thôi thúc ngày nhỏ trỗi dậy. Trong khi người khác đi du lịch hay tụ tập, Hoàng tìm đến một lớp vẽ nghiệp dư để ôn thi Đại học Mỹ thuật. Khi được chạm lại vào những dụng cụ vẽ, anh nhận ra: đây mới là điều mình làm tốt nhất. Tôi gần như bỏ công việc ở công trường, không nói với gia đình. Sáng vẫn mặc đồ kỹ sư đi làm, nhưng thật ra là đi học vẽ.

Anh dành toàn bộ tiền cho họa phẩm, miệt mài ngày đêm. Nếu lúc đó mà thi trượt, thì là vấn đề rất lớn, anh có thể sụp đổ, không biết đi đâu, về đâu. Suốt 34 tháng ôn thi, Hoàng vẽ từ sáng đến tận 2 giờ đêm, học lại từ đầu – từ khối lập phương, hình tròn, ánh sáng, bóng đổ. "Tôi xóa hết những gì mình từng biết để bắt đầu lại".

Năm 2017, anh thi đỗ vào Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Khoảnh khắc ấy, Hoàng nói, là "niềm hạnh phúc đầu tiên trong đời". "Tôi không nghĩ đến tương lai hay nghề nghiệp. Chỉ cần được vẽ là vui rồi". Hai năm đầu, anh vẽ trong mê say. Rồi đến một ngày, câu hỏi lớn của người nghệ sĩ vang lên: "Mình sẽ vẽ gì?" Câu trả lời đến từ chính nơi anh sinh ra: đời sống của Hà Nội.

Từ đó, đời sống thành thị trở thành mạch nguồn trong sáng tác của anh. Những bức "Cửa sắt" (2022), "Hiện thực và hiện thực 01" (2024), "Hiện thực và hiện thực 02" (2025)... là những lát cắt của thành phố, vỉa hè, những góc nhà nhỏ nơi ánh sáng xuyên qua khung thép, nơi màu xám kim loại xen lẫn đỏ rực của gạch cũ… Tất cả được ghi lại khi họa sĩ đạp xe trên đường, quan sát người đi qua, những hình ảnh ấy ăn sâu vào tiềm thức. Khi vẽ, hiện thực ấy đã được nhào nặn kỹ lưỡng trong tâm trí rồi mới truyền lên mặt tranh.

Năm 2022, bức "Cửa sắt" mang về Giải Nhì Liên hoan Mỹ thuật Trẻ Toàn quốc, đánh dấu bước ngoặt quan trọng. Đó là sự công nhận đầu tiên dành cho Hoàng, để anh biết rằng mình đang đi đúng hướng.

Giờ đây, ngoài hội họa, Hoàng còn làm đèn nghệ thuật, đi tìm sự kết hợp hài hòa giữa đất sét và ánh sáng, như một cách để tìm lại sự cân bằng. "Tranh của tôi càng nặng, thì những chiếc đèn tôi làm càng dễ thương. Chúng giúp tôi dịu lại".

Trong căn xưởng nhỏ ở Hà Nội, những khung toan tựa vào tường, xen giữa là vài chiếc đèn đất sét phát ánh sáng vàng ấm. Một khoảng sáng nhỏ, nhưng đủ để soi rõ con đường anh đã đi qua từ dự định trở thành kỹ sư điện trên công trường đến họa sĩ tự do trong thế giới của riêng mình. "Khi vẽ, tôi được tự do, được là chính mình. Tôi có thể kể những câu chuyện cá nhân bằng ngôn ngữ tạo hình".

Hoàng đang ấp ủ triển lãm cá nhân đầu tiên - đánh dấu một giai đoạn mới trong hành trình sáng tác. Ngoài kia, thành phố vẫn sáng đèn. Trong căn xưởng nhỏ, người họa sĩ đứng trước bức tranh của mình - không còn là chàng kỹ sư năm nào, mà là một nghệ sĩ đã tìm thấy tự do, và vẫn đang mải miết đi tiếp, trên con đường dài hun hút của màu sắc, ánh sáng và niềm tin.