Hành trình đất nước qua những thước phim tài liệu kinh điển

Những bộ phim tài liệu đặc sắc đã khẳng định vai trò và sứ mệnh cao cả của mình trong việc lưu giữ khoảnh khắc lịch sử của dân tộc. Không chỉ là một phương pháp tiếp cận trực quan, những bộ phim này còn giúp các thế hệ người Việt Nam thêm tự hào và hiểu rõ hơn về con đường đi đến độc lập, tự do, hạnh phúc.

Theo NSƯT Trịnh Quang Tùng, Phó Tổng Giám đốc Phụ trách Hãng Phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, đây không chỉ là nhiệm vụ được giao mà còn là trách nhiệm, niềm tự hào lớn lao của đội ngũ những người làm phim đối với đất nước.

Phim tài liệu kể câu chuyện Việt Nam

Trong kho phim hiện lưu trữ tại Hãng, có những bộ phim tiêu biểu như: Ngày độc lập 2/9/1945 (Sản xuất: 1975), Quốc khánh 2/9/1955 (Sản xuất: 1956), Quốc khánh 2/9/1965 (Sản xuất: 1965), Quốc khánh 2/9/1975 (Sản xuất: 1975). Những thước phim này là minh chứng sống động, giúp khán giả cảm nhận được sự thay đổi của đất nước, từ những năm tháng gian khó của chiến tranh đến sự phát triển và đổi mới hôm nay.Ngoài các phim về ngày Quốc khánh, danh sách còn bao gồm những tác phẩm ghi lại các sự kiện đáng nhớ, như: Việt Nam năm thứ 45 (Sản xuất: 1990), Việt Nam trên đường đổi mới (Sản xuất: 1995), Ba Đình 2/9/1995 (Sản xuất: 1995), Ngày độc lập 2/9/1985 (Sản xuất: 1985), 30 năm đổi mới (Sản xuất: 2005).

Điểm nhấn đặc biệt của loạt phim là các tác phẩm về những nhân vật lịch sử và công trình mang ý nghĩa to lớn, giúp khán giả hiểu sâu hơn về những giá trị đã làm nên dân tộc: Hồ Chí Minh - hình ảnh của Người (Sản xuất: 1990), một bộ phim tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nước về Bắc Hưng Hải (Sản xuất: 1959), một tác phẩm không chỉ giới thiệu về công trình thủy lợi vĩ đại mà còn ca ngợi sức mạnh đoàn kết dân tộc của hàng vạn người dân. Một thế kỷ một đời người (Sản xuất: 2001), do NSND Đào Trọng Khánh thực hiện, tái hiện cuộc đời và sự nghiệp lẫy lừng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, từ những ngày đầu hoạt động cách mạng cho đến những năm tháng cuối đời.

Danh sách phim còn có sự góp mặt của các tác phẩm được sản xuất gần đây, cho thấy sự tiếp nối giữa các thế hệ nhà làm phim và những góc nhìn hiện đại về lịch sử: Không kích trước hoàng hôn (Sản xuất: 2024) và Nhạc sỹ Văn Cao - bậc tài danh thế kỷ (Sản xuất: 2024).

Theo NSƯT Trịnh Quang Tùng, Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương luôn xác định: "Phim tài liệu đồng hành cùng cuộc sống". Chính vì vậy, Hãng đã chọn lọc và trình chiếu những bộ phim gắn liền với chặng đường chiến đấu, xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, phản ánh hơi thở cuộc sống từ những năm 1945.

Qua những thước phim sống động, chúng ta được xem lại và cảm nhận sâu sắc quá trình đất nước chuyển mình qua từng thập kỷ, từ những năm tháng gian khó của chiến tranh đến thời kỳ Đổi mới. Những hình ảnh đó không chỉ tái hiện một giai đoạn lịch sử, mà còn khắc họa rõ nét đời sống văn hóa và sự đổi  thay liên tục. NSƯT Trịnh Quang Tùng chia sẻ: "Chúng ta sẽ được xem lại, được nhìn lại quá trình các ngày lễ đó thông qua hình ảnh. Qua đó, khán giả thấy rõ sự chuyển mình của cuộc sống, của văn hóa, của xã hội qua từng năm tháng". Mỗi thước phim là một lát cắt chân thực, tái hiện lại bối cảnh, con người và ý chí kiên cường đã làm nên một đất nước Việt Nam như ngày hôm nay.

Cầu nối thế hệ và giáo dục lòng yêu nước

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương đã thực hiện một dự án trọng điểm là bộ phim tài liệu 5 tập mang tên Vinh quang Việt Nam. Đây là một tác phẩm mang tầm vóc sử thi, được Ban Tuyên giáo và Ban Dân vận Trung ương chỉ đạo sản xuất. Bộ phim tái hiện một cách hệ thống và đầy đủ quá trình đấu tranh, xây dựng và phát triển đất nước từ khi Thực dân Pháp xâm lược cho đến nay.

Tập 1 - Bước ngoặt lịch sử vĩ đại: Tái hiện giai đoạn từ khi Thực dân Pháp xâm lược (1858) đến khi Bác Hồ tìm ra con đường cứu nước, và đỉnh cao là Cách mạng tháng Tám, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 2/9/1945.

Tập 2 - Kháng chiến và kiến quốc: Phản ánh giai đoạn vừa kháng chiến vừa xây dựng đất nước sau năm 1945, với điểm nhấn là Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954.

Tập 3 - Non sông một dải: Khắc họa cuộc kháng chiến chống Mỹ và quá trình thống nhất đất nước.

Tập 4 - Vượt qua gian khó: Tập trung vào giai đoạn xây dựng lại đất nước và những bước đi đầu tiên của công cuộc đổi mới.

Tập 5 - Khát vọng vươn mình: Tổng kết những thành tựu rực rỡ sau 50 năm đổi mới và định hướng cho một kỷ nguyên mới với những chính sách và quyết sách quan trọng.

Bộ phim Vinh quang Việt Nam chính thức được trình chiếu trên VTV1 từ ngày 18/8/2025, là một sự kiện văn hóa đầy ý nghĩa, giúp mỗi người dân Việt Nam thêm trân trọng nền độc lập, tự do và những giá trị mà nhiều thế hệ đã dày công vun đắp.

Những bộ phim tài liệu đặc biệt này đã và sẽ có những tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của nhiều thế hệ. Thông qua các tác phẩm, người già sẽ có dịp ôn lại ký ức, trong khi người trẻ sẽ hiểu thêm về sự hy sinh của cha ông.

"Phim tài liệu đòi hỏi người xem phải suy ngẫm để thấu hiểu những thông điệp sâu sắc ẩn chứa bên trong. Câu hỏi "Để có được độc lập như hôm nay, chúng ta đã phải trải qua những gì?" chính là điều mà mỗi bộ phim muốn khán giả tự tìm lời giải đáp", ông Trịnh Quang Tùng nhấn mạnh.

Thông qua việc tự mình khám phá và chiêm nghiệm, khán giả sẽ tìm thấy những giá trị riêng, từ đó thêm trân trọng và tự hào về đất nước. Theo ông, đây cũng chính là chức năng cốt lõi và quan trọng nhất của phim tài liệu: không chỉ giáo dục lòng yêu nước, mà còn góp phần định hình và làm thay đổi nhận thức của công chúng. Ông tin rằng, qua những thước phim tài liệu sống động, khán giả sẽ có cơ hội tìm hiểu thêm và có được những góc nhìn sâu sắc, chân thực, đa chiều hơn về lịch sử hào hùng và con người Việt Nam.

"Cột mốc giữa trùng khơi" – Hơi thở thời đại trong dòng chảy lịch sử

Cùng với những tác phẩm mang tầm vóc sử thi, trong dịp kỷ niệm lần này còn có sự góp mặt của bộ phim tài liệu Cột mốc giữa trùng khơi của đạo diễn Nguyễn Sỹ Bằng, một tác phẩm đã gợi lên những cảm xúc sâu sắc và niềm tự hào dân tộc. Bộ phim được trình chiếu miễn phí tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia vào ngày 20/8.

Đạo diễn Sỹ Bằng chia sẻ, ý tưởng thực hiện bộ phim bắt nguồn từ một trăn trở rất thực tế. Năm 2019, nhân kỷ niệm 30 năm chúng ta bắt đầu xây dựng những nhà giàn đầu tiên trên biển, ông nhận thấy mảng phim tài liệu vẫn còn hạn chế trong việc tuyên truyền về bảo vệ chủ quyền biển đảo. Ông đã ấp ủ ý định phải làm một bộ phim để lấp đầy khoảng trống này, và đến năm 2021, kịch bản chính thức được đề xuất và đi vào sản xuất.

Sự thôi thúc này đến từ chính những trải nghiệm của đạo diễn khi từng có dịp đến Trường Sa vào năm 2004 và tận mắt chứng kiến những gian khổ, hiểm nguy mà các chiến sĩ phải đối mặt.

Bộ phim không chỉ là câu chuyện về những người lính mà còn là lời khẳng định tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo. Tác phẩm đã tái hiện lại bối cảnh lịch sử đầy khó khăn, khi ngay sau ngày đất nước thống nhất, lãnh đạo đã nhận thấy tầm quan trọng chiến lược của biển đảo và đưa ra những quyết sách kịp thời. Dù đất nước còn rất nghèo, những nhà giàn đầu tiên vẫn được xây dựng, thể hiện ý chí và quyết tâm sắt đá trong việc bảo vệ từng tấc đất, tấc biển thiêng liêng.

Qua những cuộc gặp gỡ, các chiến sĩ đã kể cho ông nghe nhiều câu chuyện đời thường đầy xúc động và sự nguy hiểm luôn rình rập. Có những người đã gắn bó hơn 30 năm với nhà giàn, và khi trở về đất liền, thói quen đi 50 bước lại quay đầu đã trở thành một "bệnh nghề nghiệp" đầy ám ảnh. Bộ phim cũng ghi lại những tai nạn thương tâm và sự hy sinh cao cả của các chiến sĩ, những người đã hiến dâng tuổi xuân để bảo vệ từng tấc đất, tấc biển thiêng liêng.

Trong bối cảnh cả nước kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, việc trình chiếu bộ phim càng trở nên ý nghĩa. Phim tài liệu không chỉ truyền đạt thông tin, kiến thức mà còn mang chức năng giáo dục mạnh mẽ, đặc biệt là giáo dục về lòng tự hào và tình yêu Tổ quốc.

"Chúng tôi mong muốn khán giả sẽ nhận thức sâu sắc hơn về những hy sinh, mất mát của nhiều thế hệ, không chỉ của cha ông mà cả của những người lính hiện tại, để gìn giữ một đất nước Việt Nam tươi đẹp như hôm nay", đạo diễn chia sẻ. Thông qua bộ phim, khán giả sẽ hiểu thêm về những hy sinh thầm lặng của các chiến sĩ đang ngày đêm bảo vệ biển đảo. Từ đó, tình yêu đất nước sẽ được khơi gợi không chỉ trong thế hệ trẻ mà còn trong tất cả những ai được xem và cảm nhận sự cống hiến, mất mát của các chiến sĩ trên nhà giàn ngoài khơi xa.

Những tác phẩm như Cột mốc giữa trùng khơi nói riêng và các tác phẩm tài liệu lịch sử nói chung chính là cách hiệu quả nhất để mỗi người dân Việt Nam thêm trân trọng những giá trị mà cha ông đã dày công vun đắp.