Góc nhìn 365: Khi sông Tô Lịch xanh hơn

Sông Tô Lịch bắt đầu xanh và sạch hơn - đó là những thông tin đang được chia sẻ trên không gian mạng từ hơn 1 tuần qua, sau khi việc bổ cập nguồn nước từ hồ Tây vào con sông này được tiến hành. Kèm với đó, khá nhiều hình ảnh và clip được chia sẻ về hình ảnh mới của sông Tô, cũng như trải nghiệm của những người trực tiếp tới đây.

Xem chuyên đề Góc nhìn 365 TẠI ĐÂY

Cũng dễ hiểu về sự hào hứng ấy: Từ nhiều năm nay, việc làm sạch sông Tô Lịch không chỉ là vấn đề xử lý môi trường. Xa hơn, nó gắn với hy vọng khôi phục một biểu tượng văn hóa của lịch sử phát triển Hà Nội.

Ở những hình ảnh và clip được chia sẻ trên mạng, mặt nước sông Tô Lịch những ngày qua đã trong xanh hơn, với dòng chảy khá ổn định và mùi hôi được bước đầu giảm bớt. Tại đó, với những người dân đi dạo và chạy thể dục trên tuyến đường ven hồ, việc có thể bỏ khẩu trang để hít thở không khí, và ngắm mặt nước không còn đen ngòm như xưa là một trải nghiệm thú vị và... khó tin.

Nói khó tin bởi trong ký ức người dân Hà Nội, hàng chục năm qua, sông Tô Lịch đồng nghĩa với cảnh ô nhiễm nặng nề. Tại đó, dòng chảy đen đặc, bốc mùi, cộng cùng hàng trăm cửa xả thải trực tiếp 2 bên, đã biến con sông thành một cống thoát nước khổng lồ chạy xuyên giữa lòng đô thị.

Nguyên nhân điều này từng được chỉ rõ: Từ cuối thế kỷ 19, khi người Pháp lấp đoạn hạ lưu chảy qua khu phố cổ nối với sông Hồng, sông Tô Lịch không còn nguồn bổ sung nước sạch. Mực nước dần cạn kiệt, cùng lượng nước thải đổ xuống ngày một nhiều, khiến nó gần như trở thành một dòng sông chết.

Bởi thế, những thay đổi hiện có tại sông Tô không đến một cách tự nhiên. Đó là thành quả bước đầu từ 2 giải pháp cốt lõi: Thu gom toàn bộ nước thải dọc sông và bổ cập nguồn nước sạch. Cụ thể, tháng 8 vừa qua, sau một thời gian dài thi công, hàng trăm cửa cống xả thải ra sông đã được thu bằng đường ống để dẫn về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá. Kèm với đó, từ ngày 9/9, tuyến ống dài 1,5km dẫn nước từ Hồ Tây chính thức vận hành, bổ cập nguồn nước sạch vào đầu nguồn sông (cùng với một đập dâng được xây dựng phía hạ lưu để trữ nước sạch).

Đây là những bước đi có tính nền tảng: Khi nguồn ô nhiễm được cắt đứt, đồng thời nước sạch được bổ sung, sông sẽ dần khôi phục dòng chảy, nâng cao chất lượng nước và tăng lượng oxy hòa tan để cải thiện môi trường sinh thái.

***

Tất nhiên, sự trong xanh bước đầu của mặt nước không đồng nghĩa với việc mọi vấn đề của sông Tô Lịch đã được giải quyết. Hiện tại, các biện pháp cải thiện dòng sông vẫn đang tiếp tục triển khai. Cụ thể, trước 20/9, nguồn nước sau xử lý từ Nhà máy Yên Xá sẽ được bổ sung để tăng lưu lượng nước sạch cho sông. Rồi, từ 10/10, hệ thống công viên ven sông cũng sẽ được triển khai, góp phần hoàn thiện hệ sinh thái quanh dòng chảy này. Đó sẽ là một quá trình dài, gắn với việc theo dõi sự ổn định của sông trong trạng thái mới, cũng như điều chỉnh hoặc bổ sung các giải pháp cần thiết.

Cần nhấn mạnh, với việc mất một phần kết nối tự nhiên, sông Tô Lịch hiện phụ thuộc phần lớn vào nguồn bổ cập nước nhân tạo. Nếu dòng chảy không được duy trì ổn định và hệ thống xử lý thiếu đồng bộ, tình trạng ô nhiễm có thể tái diễn. Và nhìn rộng hơn, việc xử lý ô nhiễm chỉ là điều kiện khởi đầu: Nếu cách quản lý không gian nước và sinh hoạt ven sông không thay đổi, vòng lẩn quẩn ô nhiễm có thể lặp lại. Có nghĩa, cộng đồng cần được coi là một phần trong tiến trình hồi sinh, thông qua sự tham gia vào giám sát, bảo vệ và sử dụng bền vững không gian sông.

Nhưng với sự hồ hởi của người dân trong những ngày qua, có thể khẳng định: Những cải thiện bước đầu về hiện trạng nước sông Tô Lịch đã tạo ra hiệu ứng xã hội rõ rệt. Khi chứng kiến dòng sông đổi thay từng ngày, người dân thêm niềm tin vào các dự án hạ tầng môi trường - vốn có lúc ít được chú ý trong nhịp sống hiện đại. Xa hơn, ở bình diện xã hội, sự thay đổi ấy khẳng định rằng những vấn đề tưởng chừng nan giải hàng thập kỷ vẫn có thể được giải quyết nếu có quyết tâm và cách làm phù hợp. Cũng như ở bình diện văn hóa, đó là niềm vui khi một dòng sông gắn với lịch sử Hà Nội đang được kỳ vọng khôi phục vị thế biểu tượng như vốn có.

Hành trình hồi sinh Tô Lịch chắc chắn còn dài, nhưng bước khởi đầu của nó đã mang đến niềm tin: Một dòng chảy từng bị lãng quên hoàn toàn có thể trở lại như một phần thiết yếu của đời sống Thủ đô.