Góc nhìn 365: Chờ diện mạo mới từ sông Hồng

Một thông tin đáng chú ý trong tuần qua: UBND thành phố Hà Nội vừa thành lập Tổ công tác để triển khai Dự án Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng. Với các thành viên gồm các lãnh đạo cấp thành phố và nhiều sở ngành, tổ công tác này có nhiệm vụ đánh giá hiện trạng, lập quy hoạch, đề xuất chủ trương đầu tư…cho công trình đang được kỳ vọng này.

Xem chuyên đề Góc nhìn 365 TẠI ĐÂY

Cũng cần nhắc lại, trước đó, một liên danh doanh nghiệp đã đề xuất dự án "Xây dựng đại lộ và cảnh quan ven sông Hồng" theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Như đề xuất được doanh nghiệp đưa ra, dự án Xây dựng đại lộ và cảnh quan ven sông Hồng nối từ cầu Hồng Hà tới cầu Mễ Sở (2 cây cầu dự kiến nằm trên tuyến vành đai 4 của Hà Nội), có tổng chiều dài khoảng 80km, chủ yếu đi trên cầu cạn dọc theo 2 bờ sông.

Dọc theo đại lộ, dự kiến hệ thống công viên cây xanh, quảng trường, khu vui chơi, không gian cộng đồng và công trình biểu tượng được bố trí với tổng diện tích khoảng 3.000ha, trong phạm vi quy hoạch khoảng 7.800ha. Mục tiêu của đề xuất là biến khu ven sông Hồng thành điểm nhấn cảnh quan phục vụ dịch vụ, du lịch, từng bước giải quyết thực trạng "thành phố quay lưng vào sông".

Thực tế, khái niệm "quay lưng với sông" của Hà Nội vẫn được chúng ta nhắc tới trong rất nhiều năm qua. Nó gắn với thực trạng của đoạn sông Hồng chạy qua khu trung tâm lịch sử tại thành phố. Từ những năm 1920, người Pháp nâng cao hệ thống đê tại đây để kiểm soát lũ, tạo nên một ranh giới vật lý tách dòng sông khỏi đời sống đô thị. Rồi cộng cùng những vấn đề của lịch sử, theo thời gian, bên ngoài đê hình thành dải đô thị pha tạp - cảng, kho xưởng, khu tập thể, nhà ống - khiến việc tiếp cận sông luôn trở nên khó khăn với đa số cộng đồng.

Nhưng, ý tưởng quy hoạch đại lộ lần này không chỉ giới hạn trong trung tâm mà mở rộng ra toàn tuyến sông Hồng trên địa bàn Hà Nội.  Điều này phù hợp với một thực tế: Khi thành phố đã mở rộng nhiều lần so với thời Pháp, sông Hồng đang thực sự trở thành con sông giữa lòng Thủ đô. Và nếu được quy hoạch hợp lý, một hệ thống đường kết nối ven sông sẽ có thể mở ra "mặt tiền mới" cho thành phố và kiến tạo những không gian sinh thái - văn hóa hài hòa.

Đó chắc chắn không phải là những ý tưởng viển vông. Bởi trong lịch sử,  sông Hồng luôn là di sản tự nhiên, nuôi dưỡng ký ức và bản sắc của cộng đồng cư dân quanh Hà Nội. Tại đó, dọc 2 bờ sông còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc trưng - từ các làng nghề như Bát Tràng, Kim Lan, làng cổ Đường Lâm đến hệ thống lễ hội rước nước, thờ Mẫu hay hội Gióng...

Nhiều chuyên gia từng khẳng định: Nếu được quy hoạch hợp lý, một tuyến cảnh quan - sinh thái ven sông hoàn toàn có thể trở thành "mạch nguồn" kết nối các không gian văn hóa từ Cổ Loa, Kim Lan, Bát Tràng, Long Biên đến phố cổ và hồ Gươm, để tạo dựng chuỗi hoạt động gồm du lịch thủy, chợ đêm, phố đi bộ, biểu diễn nghệ thuật, triển lãm đương đại... cho Hà Nội.

***

Tất nhiên, để thật sự "đánh thức" tiềm năng văn hóa - sinh thái của sông Hồng bằng những tuyến đường mới, câu chuyện không đơn giản. Bởi, không gian ven sông vốn là khu vực đặc thù, chịu ràng buộc của nhiều yếu tố kỹ thuật và pháp lý.

Vì thế, khi bàn tới quy hoạch đại lộ ven sông, điều quan trọng không chỉ là tầm nhìn, mà còn là cách tháo gỡ những nút thắt cũ bằng tư duy mới: Coi trọng cân bằng giữa phát triển và bảo tồn, giữa hạ tầng và đời sống cộng đồng.

Ở đó, bên cạnh những tuyến đường mới, người dân cần được tạo điều kiện tiếp cận mặt nước dễ dàng hơn thông qua hệ thống lối đi bộ, đường xe đạp, quảng trường ven sông và các điểm kết nối theo tuyến nhánh ngắn. Việc sử dụng đất cũng cần được cân đối giữa các công trình xây dựng mới với hệ thống công viên, hành lang xanh và không gian công cộng.

Rồi xa hơn, những yếu tố văn hóa bản địa cần được xem là hạt nhân của không gian hai bờ sông - để các lễ hội và làng nghề  được bảo tồn và phát huy đúng giá trị, trong khi các khu đô thị mới hình thành sẽ đóng vai trò hỗ trợ, kết nối, giúp  dòng chảy văn hóa tiếp tục vận hành một cách sống động và tự nhiên.

Bởi khi cộng đồng, văn hóa và sinh thái được đặt ở vị trí trung tâm, các dự án hạ tầng ven sông Hồng sẽ thực sự trở thành nền tảng cho chất lượng sống, cho văn hóa và ký ức đô thị của một Hà Nội bên sông.