Giáo dục lịch sử từ bảo tàng: Trải nghiệm thực tế, bồi đắp niềm tự hào dân tộc

Phát huy hiệu quả nguồn tư liệu và hiện vật phong phú, Bảo tàng tỉnh Ninh Bình (cơ sở 2, phường Nam Định) đã liên kết tổ chức nhiều giờ học thực tế cho học sinh, sinh viên. 

Nhiều năm qua, nơi đây trở thành địa chỉ giáo dục lịch sử - văn hóa tin cậy cho hàng nghìn học sinh, sinh viên và đồng thời là điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách tham quan.

"Cầu nối" lịch sử, văn hóa

Vào mỗi dịp nghỉ lễ của đất nước như Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4 và Quốc khánh 2/9… Bảo tàng Ninh Bình cơ sở 2 trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách. Không chỉ người dân địa phương mà nhiều du khách từ các vùng xa cũng tìm về, với mong muốn được tìm hiểu sâu hơn về lịch sử, văn hóa dân tộc của vùng đất Nam Định xưa, Ninh Bình ngày nay...

Chị Vũ Việt Hà, ở phường Hà Nam, tỉnh Ninh Bình, chia sẻ: Khi đến với Bảo tàng, các thành viên trong gia đình, đặc biệt là các con, được tiếp cận thêm nhiều kiến thức về lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng của các vùng miền. Những hiện vật trưng bày tại bảo tàng như những trang sử sống động, minh chứng cho từng giai đoạn chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc của các thế hệ cha anh. "Việc giáo dục văn hóa, lịch sử tại các di tích, bảo tàng giúp các con thêm yêu thích môn Lịch sử, khơi dậy niềm đam mê tự học, tự nghiên cứu trong quá trình học tập tại trường", chị Hà cho biết.

Từ năm 2016 đến nay, nhằm tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ, Bảo tàng đã phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống cho đoàn viên, thanh niên và học sinh, sinh viên tại Bảo tàng.

Bên cạnh tham quan các chuyên đề trưng bày về lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng vùng đất Nam Định xưa, học sinh còn được tham gia các hoạt động trải nghiệm phong phú như sử dụng nông cụ truyền thống, thưởng thức múa rối nước, chơi các trò chơi dân gian... Những giờ học thực tế này đã tạo nên hứng thú, góp phần nâng cao kiến thức và tình yêu lịch sử cho thế hệ trẻ.

Cô Vũ Phương Thảo, Hiệu trưởng Trường Mầm non Ngôi sao xanh, phường Nam Định cho hay, ở lứa tuổi mầm non các con có sự tò mò, mong muốn khám phá, tìm hiểu và khả năng ghi nhớ rất tốt. Do đó, những năm qua, trường luôn tổ chức các buổi ngoại khóa, học tập tại bảo tàng với mục đích bồi đắp niềm tự hào dân tộc, bước đầu tạo cho các con niềm yêu thích lịch sử, văn hóa dân tộc. Việc tham quan và tham gia các hoạt động ở bảo tàng giúp các con có những giờ học thú vị, đồng thời rèn luyện nhiều khả năng như quan sát, tư duy, giao tiếp và làm việc nhóm.

Theo em Đào Minh Thu, học sinh Trường Trung học cơ sở Hoàng Văn Thụ, phường Nam Định, những buổi tham quan, học tập thực tế tại bảo tàng, được xem hiện vật, nghe thuyết minh giúp các em có những giờ học bổ ích, hấp dẫn. Tại Bảo tàng, bên cạnh hệ thống hiện vật, hình ảnh, tư liệu phản ánh xuyên suốt tiến trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, cùng những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương, còn có những không gian văn hóa đặc trưng. Trong đó, ấn tượng nhất là không gian thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, mang đến cho du khách trải nghiệm vừa thiêng liêng, vừa độc đáo.

Tại Bảo tàng, hệ thống tài liệu, hiện vật phản ánh khá toàn diện đời sống xã hội trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Xác định trưng bày là khâu quan trọng để phát huy giá trị hiện vật, Bảo tàng Ninh Bình cơ sở 2 đã xây dựng không gian trưng bày khoa học, hợp lý. Toàn bộ tầng 2 được bố trí trưng bày cố định theo 10 chủ đề gắn với từng giai đoạn lịch sử: Từ thời tiền sơ sử, văn hóa Đông Sơn, thời Bắc thuộc, các triều đại Lý, Trần, Lê sơ - Mạc, Hậu Lê, Nguyễn - Pháp thuộc, cho đến thời kỳ cách mạng, kháng chiến chống thực dân Pháp và chống đế quốc Mỹ. Tầng 3 là nơi tổ chức các chuyên đề, phản ánh những giá trị văn hóa tiêu biểu, đặc trưng của vùng đất Nam Định xưa - Ninh Bình ngày nay.

Để tăng sức hấp dẫn, các gian trưng bày chú trọng thiết kế mỹ thuật và bước đầu ứng dụng những phương tiện kỹ thuật hiện đại, nhằm nhằm hỗ trợ chuyển tải nội dung và ý tưởng trưng bày tới người xem một cách sinh động, tự nhiên nhất. Màn hình trình chiếu video clip được lắp đặt tại nhiều điểm, góp phần làm rõ thêm từng chủ đề, tạo trải nghiệm trực quan cho khách tham quan.

Theo thống kê, từ đầu năm 2025 đến nay, Bảo tàng Ninh Bình cơ sở 2 đã đón khoảng 9.000 lượt học sinh, sinh viên từ các cơ sở giáo dục trong và ngoài tỉnh đến tham quan, học tập, trải nghiệm tại bảo tàng và các di tích, thiết chế văn hóa tiêu biểu trên địa bàn tỉnh.

Xây dựng bảo tàng 4.0

Xác định công tác bảo tồn các hiện vật là nhiệm vụ cốt lõi, từ năm 2018, Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cơ sở 2 đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin nâng cao năng lực quản lý, phát huy giá trị các hiện vật tại Bảo tàng. Bảo tàng đã áp dụng phần mềm "Quản lý và phát huy giá trị hiện vật ứng dụng công nghệ 3D" số hóa trên 4.800 hiện vật đang lưu trữ, 500 hiện vật trưng bày và 700 ảnh không gian trong và ngoài bảo tàng.

Ông Trần Xuân Kiên, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cho biết, trong quá trình mở cửa cho du khách và nhân dân tham quan, học tập, nhiều hiện vật không tránh khỏi bị ảnh hưởng. Do đó, việc tạo ra bản sao số hóa của hiện vật, giúp lưu trữ thông tin an toàn và vĩnh cửu, người dân dễ dàng tiếp cận thông tin về hiện vật nhanh chóng và toàn diện.

Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cơ sở 2 đang lưu giữ trên 24.000 tài liệu, hiện vật phong phú về loại hình, đa dạng về chất liệu; trong đó có 3 bảo vật quốc gia đang được bảo tồn là Thành bậc lan can thời Lý (thế kỷ XII), Mô hình kiến trúc đất nung thời Trần (thế kỷ XIII-XIV), Bộ chân đèn và lư hương gốm men thời Mạc (thế kỷ XVI. Ngoài ra, còn nhiều hiện vật quý hiếm như: Điêu khắc đá tháp Chương Sơn thời Lý, đất nung Ngô Xá (thế kỷ XI-XII); gốm hoa nâu thời Trần; gốm sành thời Trần (thế kỷ XIII-XIV).

Để bảo quản các hiện vật, Bảo tàng đã bố trí cán bộ kỹ thuật và đầu tư trang bị, phương tiện đáp ứng yêu cầu công tác bảo quản. Kho hiện vật của bảo tàng có tổng diện tích khoảng 400m2, được thiết kế thông thoáng, trang bị các phương tiện như điều hòa, máy hút bụi, quạt thông gió, độ ẩm được kiểm soát, ngăn chặn tối đa vi sinh vật tấn công hiện vật.

Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cho rằng, trong bối cảnh không gian phát triển mới, bảo tàng không chỉ dừng lại ở chức năng sưu tầm, bảo quản và trưng bày hiện vật mà còn khai thác, phát huy các giá trị hiện có để giáo dục lịch sử văn hóa, truyền thống yêu nước của quê hương, đất nước. Để làm tốt nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay, theo yêu cầu mới, Bảo tàng đang đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào hoạt động lưu trữ, bảo tồn, tạo ra những trải nghiệm mới cho khách tham quan, qua đó tăng sức hấp dẫn.

Bảo tàng tỉnh tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, đơn vị liên quan đẩy mạnh công tác giáo dục, tổ chức nhiều giờ học, tiết học ngoại khóa, giúp học sinh nâng cao kiến thức, hiểu biết, khuyến khích tinh thần khám phá, tự học, sáng tạo của các em.