Giấc mơ tham dự World Cup 2026 – lần đầu tiên kể từ năm 1938 – của đội tuyển Indonesia đã chính thức tan vỡ sau thất bại 0-1 trước Iraq.

Bàn thắng duy nhất của Zidane Iqbal – tiền vệ gốc Anh của Iraq – ở phút 76 đã loại Indonesia khỏi cuộc đua giành vé trực tiếp hoặc suất play-off. Với khoản đầu tư hàng chục triệu USD, chương trình nhập tịch hơn 20 cầu thủ gốc châu Âu, và sự xuất hiện của HLV danh tiếng Patrick Kluivert, thất bại này không chỉ là một cú sốc về chuyên môn mà còn là một bài học đắt giá về tham vọng và thực tế.

Tham vọng lịch sử của Indonesia

Chỉ trong vòng năm năm, từ vị trí hạng 178 thế giới năm 2020, đội tuyển Indonesia đã vươn lên hạng 127 trên bảng xếp hạng FIFA vào năm 2025, một bước tiến đáng kinh ngạc dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá Indonesia (PSSI) Erick Thohir - Bộ trưởng kiêm ông trùm truyền thông đầy tham vọng. Thành công này bắt nguồn từ chiến lược nhập tịch (naturalization) được khởi xướng bởi HLV Shin Tae-yong từ Hàn Quốc, người đã dẫn dắt đội từ năm 2019 đến đầu năm 2025.

PSSI đã chiêu mộ hơn 20 cầu thủ gốc Indonesia sinh ra ở châu Âu, chủ yếu từ Hà Lan, để nâng cấp đội hình. Theo Bolasport, PSSI đã chi khoảng 10-15 triệu USD mỗi năm cho chương trình này, bao gồm lương cầu thủ (mỗi ngôi sao nhận từ 500.000 đến 1 triệu USD mỗi năm), phí pháp lý nhập tịch, và các chuyến du đấu châu Âu hợp tác với các CLB như Oxford United hay FC Twente. Kết quả ban đầu đầy ấn tượng: Indonesia lọt vào vòng loại thứ ba với các trận thắng Saudi Arabia (2-0) và thắng Bahrain (1-0), để rồi lần đầu tiên trong lịch sử Đông Nam Á góp mặt ở vòng loại thứ tư.

Chương trình nhập tịch đã mang đến một đội hình được báo chí khu vực gọi vui là "đội bóng Hà Lan mặc áo đỏ-trắng". Những cái tên như Jordi Amat – cựu hậu vệ Barcelona hiện chơi cho Johor Darul Ta'zim – đã trở thành thủ lĩnh hàng thủ. Kevin Diks từ Gladbach ghi dấu ấn với hai bàn thắng từ penalty trong trận gặp Saudi Arabia, trong khi Thom Haye đóng vai trò bộ não ở tuyến giữa với khả năng kiểm soát bóng xuất sắc. Các tài năng trẻ như Justin Hubner, Calvin Verdonk (Lille), Rafael Struick, Shayne Pattynama, và Nathan Tjoe-A-On cũng góp phần tạo nên một đội hình mạnh mẽ, với tám trong số 11 cầu thủ đá chính trận Saudi Arabia là những người nhập tịch.

Tuy nhiên, chiến lược này không tránh khỏi tranh cãi. Nhiều chuyên gia bóng đá khu vực gọi đây là một "lối tắt" làm suy yếu bản sắc dân tộc và hệ thống phát triển bóng đá cơ sở, trong khi sáu trụ cột nhập tịch, bao gồm Hubner và Struick, rơi vào tình trạng thất nghiệp ở mùa giải 2025-26, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhịp thi đấu.

Song song với nhập tịch, PSSI còn gây sốc khi sa thải Shin Tae-yong vào tháng 1 năm 2025, dù ông đã đưa đội bóng lên tầm cao mới. Thay vào đó, họ chiêu mộ Patrick Kluivert – huyền thoại bóng đá Hà Lan từng khoác áo Ajax và Barcelona – với mức lương ước tính 1-2 triệu USD mỗi năm, cùng đội ngũ trợ lý Hà Lan gồm Denny Landzaat và Alex Pastoor. Theo Bolasport, quyết định này dựa trên niềm tin rằng Kluivert, với mối liên hệ văn hóa và ngôn ngữ, sẽ dễ dàng làm việc với dàn sao nhập tịch, đồng thời áp dụng lối chơi tấn công 4-2-3-1 kiểu Ajax để thu hút thêm tài năng như Mees Hilgers (FC Twente) hay Eliano Reijnders (PEC Zwolle).

Tuy nhiên, kinh nghiệm huấn luyện hạn chế của Kluivert tại châu Á, từng thất bại với Curacao và chỉ đạt tỷ lệ thắng 50% tại Adana Demirspor, khiến nhiều người hoài nghi. Ông thậm chí bị coi là "con rối" của trợ lý Pastoor, người được cho là thực sự nắm chiến thuật.

Ngoài ra, PSSI còn đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng, xây dựng trung tâm huấn luyện Garuda Select với chi phí 5 triệu USD và tổ chức các chuyến du đấu châu Âu. Họ thậm chí đề xuất FIFA sử dụng trọng tài châu Âu cho các trận quan trọng, nhưng bị từ chối. Dư luận Đông Nam Á ca ngợi tham vọng của Indonesia nhưng cảnh báo rằng "tiền không thể mua được bản sắc" và chiến lược nhập tịch có nguy cơ tạo ra một đội bóng thiếu gắn kết. Và thực tế đã diễn ra như vậy.

Dấu chấm hết tại Jeddah

Trận đấu với Iraq vào ngày 11/10/2025 tại Jeddah (Saudi Arabia) đã đặt dấu chấm hết cho tham vọng của "Garuda". Indonesia nhập cuộc đầy tự tin, kiểm soát 60% bóng trong hiệp một, tạo ra năm cơ hội rõ nét với chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG) đạt 1.2. Tuy nhiên, bước ngoặt đã xảy ra ở phút 76 khi Zidane Iqbal đi bóng lắt léo rồi dứt điểm cực khó khiến thủ thành Paes bất lực. Dù được bù tới 11 phút, Indonesia không thể gỡ hòa. Hiệu quả dứt điểm kém và sự mệt mỏi của các cầu thủ nhập tịch là nguyên nhân chính dẫn đến thất bại của Indonesia.

Trước đó, trận mở màn vòng loại thứ tư với Saudi Arabia vào ngày 8 tháng 10 cũng để lại nỗi đau. Indonesia dẫn trước nhờ quả penalty của Kevin Diks, nhưng sụp đổ trong hiệp hai. HLV Kluivert cay đắng thừa nhận: "Chúng tôi có cơ hội nhưng không thể biến chúng thành bàn. Tôi muốn đấm vào mặt mình vì điều đó". Với hai thất bại liên tiếp, Indonesia kết thúc hành trình với 0 điểm, bị loại khỏi bảng B, nơi Saudi Arabia và Iraq tiếp tục cạnh tranh cho một suất vào thẳng VCK World Cup 2026 và một suất vào vòng loại tiếp theo.

Phản ứng từ dư luận Indonesia là một cơn bão. Trên nền tảng X, các hashtag như #KluivertOut và #ETOut (Erick Thohir Out) nhanh chóng thành trending với hàng nghìn bài đăng. Một tài khoản có tên @wallpassjournal viết: "Giấc mơ World Cup kết thúc trong đau lòng. Sa thải Shin và chọn Kluivert là sai lầm lớn nhất". Bolasport gọi kết quả là "không công bằng" nhưng thừa nhận Iraq hiệu quả hơn,

Khi tham vọng vượt xa nền tảng

Thất bại của Indonesia không chỉ nằm ở hai trận đấu tại Jeddah, mà là hệ quả của những vấn đề hệ thống sâu xa. Đầu tiên, chiến lược nhập tịch, dù mang lại sức mạnh tức thời, lại bộc lộ nhiều lỗ hổng. Việc sáu cầu thủ trụ cột, bao gồm Hubner, Struick và Pattynama, từng rơi vào tình trạng thất nghiệp ở mùa giải 2025-26 khiến đội bóng thiếu nhịp thi đấu. Hàng thủ của Indonesia thường xuyên mệt mỏi trong hiệp hai, như được thấy rõ trong trận thua Iraq. Hơn nữa, sự thiếu hòa nhập văn hóa và ngôn ngữ giữa các cầu thủ nhập tịch và nội địa dẫn đến sự rời rạc trong lối chơi. Nói cách khác Indonesia có đội hình mạnh, nhưng không có hồn, thiếu gắn kết như Iraq hay Saudi Arabia.

Thứ hai, quyết định thuê HLV Kluivert là một canh bạc thất bại. Dù sở hữu tên tuổi lớn, Kluivert thiếu kinh nghiệm huấn luyện ở châu Á và không thể thích nghi với lịch thi đấu dày đặc (hai trận trong sáu ngày) cũng như áp lực từ các đội bóng Tây Á. Lối chơi 4-2-3-1 tấn công của ông tỏ ra quá mạo hiểm trước các đội phản công sắc bén như Iraq. Nhiều người còn cho rằng trợ lý Alex Pastoor mới là người thực sự cầm trịch chiến thuật, trong khi Bolasport gọi việc sa thải Shin Tae-yong là "sai lầm lịch sử".

Thứ ba, sự đầu tư mạnh mẽ vào đội tuyển quốc gia đã làm lu mờ phát triển bóng đá cơ sở. Trung tâm Garuda Select và các chuyến du đấu châu Âu là những bước tiến, nhưng giải vô địch quốc gia Liga 1 vẫn yếu kém, thiếu tài năng trẻ nội địa. Những cầu thủ như Marselino Ferdinan bị lu mờ trước dàn sao nhập tịch, và chiến lược "lối tắt" này đã làm suy yếu bản sắc bóng đá Indonesia. Cuối cùng, các yếu tố bên ngoài như thi đấu trên sân trung lập tại Jeddah, cùng với những tranh cãi về trọng tài (Ma Ning từ Trung Quốc bị chỉ trích thiên vị Iraq) càng làm tăng khó khăn.

Chuyên gia bóng đá Indonesia Tommy Welly, trong bài viết trên Bolasport, nhận định: "Nhập tịch là giải pháp ngắn hạn. PSSI đã quá tập trung vào đội tuyển quốc gia mà bỏ qua phát triển cơ sở. Thất bại này là bài học đắt giá cho vòng loại World Cup 2030".

Giải pháp nào cho tương lai?

Chính sách nhập tịch giúp Indonesia gia tăng chiều cao, sức mạnh và kinh nghiệm cá nhân, nhưng không thể tự động chuyển thành kết dính lối chơi. Những cầu thủ đến từ môi trường bóng đá Hà Lan, Bỉ hay Tây Ban Nha cần thời gian để hiểu triết lý, ngôn ngữ chiến thuật và tương tác với đồng đội. Việc vội vàng sử dụng họ trong các trận quyết định có nguy cơ phá vỡ nhịp điệu đội bóng hiện tại - đặc biệt khi nền tảng tuyển chọn và công tác huấn luyện trẻ không theo kịp thay đổi cấp cao.

Các nhà phân tích Indonesia cũng nêu vấn đề: một đội tuyển quốc gia cần có "mạch máu" bóng đá nội địa mạnh mẽ - nền tảng đào tạo trẻ, các Học viện, và giải vô địch quốc gia chất lượng - nếu không, sự lệ thuộc vào cầu thủ nhập tịch chỉ là giải pháp tức thời, khó bền vững. Những ca nhập tịch cũng dễ gây tranh cãi trong công chúng về "bản sắc" và động lực thi đấu lâu dài.

Sau thất bại ở vòng loại World Cup 2026, PSSI đứng trước áp lực phải rà soát toàn diện: từ chính sách nhập tịch, công tác tuyển chọn, đào tạo trẻ đến năng lực quản trị CLB và giải đấu nội địa. Một số ý kiến kêu gọi PSSI không chỉ nhìn vào kết quả ngắn hạn mà phải đặt ra lộ trình 5–10 năm cho phát triển cơ sở vật chất, đào tạo HLV, và nâng cấp giải VĐQG để tạo nguồn cầu thủ nội bền vững. Việc cải tổ không thể chỉ quanh HLV trưởng hay vài ngoại binh nhập tịch, mà cần chiến lược quốc gia thực sự cho bóng đá.

Bên cạnh đó, minh bạch trong các quyết định nhập tịch, tiêu chí chọn lọc cầu thủ, và chương trình hòa nhập phải được đặt lên bàn. Nếu không, chính sách nhập tịch sẽ lặp lại vòng lặp "chi nhiều kết quả ít" mà chưa giải quyết được gốc rễ. Việc Indonesia không giành vé đến World Cup 2026 là sự kiện đáng buồn nhưng đồng thời cũng là một lời cảnh tỉnh.