Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Chìa khóa xây dựng thành phố thông minh tại Việt Nam

Sáng 5/11, Hội thảo chuyên đề "Đổi mới sáng tạo – Động lực phát triển đô thị thông minh Việt Nam" diễn ra trong khuôn khổ Diễn đàn Phát triển bền vững Đô thị Việt Nam 2025. Sự kiện này đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy các đô thị Việt Nam chuyển mình theo hướng hiện đại, bền vững.

Xem chuyên đề Nghị quyết 57-NQ/TW TẠI ĐÂY

Hội thảo do Bộ Xây dựng phối hợp với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, cùng các đơn vị như Tổng hội Xây dựng Việt Nam, Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, Cục Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ Thông tin và Truyền thông), Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức. Tham gia đồng hành còn có các đối tác quốc tế uy tín như Tổng Cục Kinh tế liên bang Thụy Sỹ (SECO), Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ), Ngân hàng Thế giới (WB), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) và Chương trình Định cư con người Liên Hợp Quốc (UN-Habitat).

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Quốc Thái, Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng), nhấn mạnh rằng trong thời đại công nghệ bùng nổ, đổi mới sáng tạo không còn là lựa chọn mà đã trở thành yếu tố then chốt để định hình tương lai đô thị. Ông khẳng định đô thị thông minh chính là con đường dẫn đến không gian sống xanh sạch, an toàn, bao trùm và hấp dẫn cho mọi người dân Việt Nam.

Chính phủ và Đảng đã sớm có những định hướng chiến lược rõ ràng. Điển hình là Nghị quyết 06-NQ/TW (2022) về quy hoạch, xây dựng và phát triển bền vững đô thị đến năm 2030, tầm nhìn 2045; Nghị quyết 57-NQ/TW (2024) tập trung đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Quốc hội cũng góp phần với Nghị quyết 193/2025/QH15 về thí điểm cơ chế đặc thù thúc đẩy lĩnh vực này. Mới đây, Nghị định 269/2025/NĐ-CP về phát triển đô thị thông minh tiếp tục thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc triển khai đồng bộ.

Nhờ đó, bức tranh đô thị thông minh tại Việt Nam đang dần hiện hữu. Hiện có 26 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau sắp xếp) đã phê duyệt đề án hoặc kế hoạch phát triển toàn tỉnh hoặc ưu tiên các khu vực trọng điểm. Các địa phương như Đà Nẵng, Huế và TP. Hồ Chí Minh đã xây dựng Trung tâm Điều hành thông minh (IOC) cùng nền tảng dữ liệu ban đầu. Những nỗ lực này thúc đẩy mô hình hợp tác bốn nhà: chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng, từ đó khai thác công nghệ để tạo giá trị xã hội mới.

Thành tựu nổi bật sau 7 năm thí điểm

TS. Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, ôn lại chặng đường 7 năm kể từ Quyết định 950/QĐ-TTg (2018) phê duyệt Đề án đô thị thông minh bền vững giai đoạn 2018-2025, định hướng đến 2030. Việt Nam đã đạt nhiều kết quả đáng kể ở nhận thức xã hội, hoàn thiện thể chế, xây dựng hạ tầng số và đô thị, ứng dụng dịch vụ thông minh, cũng như khởi đầu cho chính quyền số, xã hội số và công dân số.

Tại nhiều thành phố, người dân, doanh nghiệp và chính quyền đã trải nghiệm lợi ích thực tiễn: chất lượng sống cải thiện, hiệu quả quản lý tăng cao, kinh doanh phát triển bền vững. Nhiều địa phương coi đô thị thông minh là mục tiêu chiến lược dài hạn.

Dù vậy, hành trình xây dựng đô thị thông minh toàn diện vẫn đối mặt không ít trở ngại. Chính sách đôi khi chưa bắt kịp nhịp độ đổi mới; hạ tầng số chưa xứng tầm; nhân lực cơ sở còn hạn chế về số lượng và chất lượng; việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống quốc gia và chuyên ngành gặp khó khăn; đồng thời an ninh mạng cần được ưu tiên cao hơn trong môi trường kết nối toàn cầu.

Ông Thái cho biết, hội thảo chính là nơi để các bên liên quan – từ lãnh đạo chính sách, quản lý đô thị đến chuyên gia, nhà đầu tư – cùng thảo luận kinh nghiệm, mô hình tiên tiến và giải pháp đột phá, nhằm chuyển đổi từ quản lý truyền thống sang quản trị thông minh.

Trụ cột và giải pháp cho đô thị tương lai

PGS.TS Hoàng Hữu Hạnh phân tích rằng, đô thị thông minh phải dựa trên khoa học kỹ thuật, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện – không chỉ dừng ở số hóa mà thay đổi cách sống và phát triển.

Các trụ cột chính bao gồm hạ tầng kỹ thuật thông minh, hạ tầng số và dữ liệu đô thị, quản trị dựa trên dữ liệu, sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp, cùng hệ sinh thái đổi mới thử nghiệm. Mục tiêu cuối cùng là nâng cao đời sống, giảm thiểu tác động môi trường, tối ưu dịch vụ công và thu hút đầu tư công nghệ cao.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, TS. Hán Minh Cường nhấn mạnh quy hoạch là nền tảng tích hợp công nghệ và dữ liệu để vận hành đô thị thông minh.

Quy hoạch thông minh giúp quyết định nhanh chóng, minh bạch, thúc đẩy hợp tác đa ngành và tham gia cộng đồng. Để thành công, cần đổi mới tư duy, đầu tư dữ liệu và tăng cường mô hình công-tư.