Chuyển đổi số là cơ hội để ngành Xuất bản Việt Nam bứt phá

Chiều 10/10, tại Hà Nội, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Hội Xuất bản Việt Nam, Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia: "Định hướng phát triển xuất bản Việt Nam trong kỷ nguyên số", nhân kỷ niệm 73 năm Ngày truyền thống ngành Xuất bản, In và Phát hành sách Việt Nam (10/10/1952 – 10/10/2025).

Hội thảo góp phần tổng kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 44-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành và nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị; đồng thời thảo luận các giải pháp trọng tâm, đột phá để phát triển ngành Xuất bản Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số và tác động mạnh mẽ của công nghệ hiện đại.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, khẳng định: "Xuất bản là hoạt động thuộc lĩnh vực văn hóa, tư tưởng, trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng văn hóa, tri thức và bảo vệ nền tảng tư tưởng, chế độ chính trị của đất nước; đồng thời là một ngành công nghiệp văn hóa đóng góp vào thành tựu chung của nền kinh tế quốc dân". Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật nhấn mạnh, kỷ nguyên số đang làm thay đổi sâu sắc phương thức sản xuất, phát hành và thói quen đọc của công chúng, đặt ra yêu cầu cấp bách phải đổi mới tư duy và mô hình hoạt động của các nhà xuất bản.

Cùng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Minh Tuấn, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, cho rằng để thích ứng với thời đại số, ngành Xuất bản cần thay đổi cách tiếp cận: chuyển từ "sản xuất ấn phẩm" sang "kiến tạo nội dung", từ "xuất bản đơn tuyến" sang "xây dựng hệ sinh thái tri thức mở" và từ "truyền đạt một chiều" sang "tương tác đa chiều" với bạn đọc. Ông Phạm Minh Tuấn khẳng định: "Phát triển xuất bản Việt Nam trong kỷ nguyên số không chỉ là nhiệm vụ của ngành, mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị trong chiến lược phát triển văn hóa và con người Việt Nam".

Trình bày tham luận về nâng cao chất lượng xuất bản sách lý luận, chính trị, bà Nguyễn Hoài Anh, Phó Giám đốc, Phó Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, nhận định thách thức lớn nhất hiện nay là sự thay đổi phương thức tiếp nhận tri thức trong xã hội số, khi công chúng ngày càng tiếp cận thông tin chính trị, lý luận qua mạng xã hội và nền tảng trực tuyến.

Để thích ứng, bà Nguyễn Hoài Anh đề xuất hình thành đội ngũ "biên tập viên sách lý luận chính trị ba trong một" vừa am hiểu chính trị, tư tưởng, vừa có nền tảng học thuật vững vàng và thành thạo công nghệ số. Đồng thời, cần đổi mới hình thức xuất bản theo hướng ngắn gọn, phổ thông, với các bản sách thường thức, sách tinh gọn giúp rút ngắn khoảng cách giữa lý luận hàn lâm và nhận thức của công chúng. Bà Nguyễn Hoài Anh nhấn mạnh: "Nâng cao chất lượng xuất bản sách lý luận, chính trị trong kỷ nguyên số không chỉ là đổi mới công nghệ, mà quan trọng hơn là đổi mới tư duy xuất bản gắn với công tác tư tưởng của Đảng".

Ở góc độ công nghệ, ông Trần Chí Đạt, Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Khoa học và Công nghệ, Truyền thông, phân tích vai trò của trí tuệ nhân tạo (AI) trong quá trình xuất bản hiện đại. AI có thể tự động hóa các khâu quan trọng như kiểm tra ngữ pháp, phát hiện đạo văn, gợi ý chỉnh sửa nội dung, hỗ trợ dịch thuật và tóm tắt, cũng như phân tích dữ liệu bạn đọc để định hướng nội dung phù hợp hơn.

Ông Trần Chí Đạt chia sẻ mô hình phát hành đa nền tảng đang được áp dụng hiệu quả: Mỗi đầu sách in đều đi kèm phiên bản điện tử miễn phí, giúp mở rộng khả năng tiếp cận độc giả. Ông cũng kiến nghị sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, sửa đổi Luật Xuất bản năm 2012 để cho phép thành lập và vận hành nhà xuất bản số chuyên nghiệp, hiện đại.

Theo số liệu thống kê được báo cáo tại hội thảo, tính đến cuối năm 2024, cả nước có 57 nhà xuất bản, với hơn 51.000 đầu sách, tổng số gần 600 triệu bản in. Lĩnh vực xuất bản điện tử đã có bước tiến rõ rệt, với 54,3% nhà xuất bản tham gia, tăng 29,1% so với năm trước.

Các đại biểu tại hội thảo thống nhất nhận định rằng chuyển đổi số là xu thế tất yếu, đồng thời là cơ hội để ngành Xuất bản Việt Nam bứt phá, trở thành một trong những trụ cột của công nghiệp văn hóa quốc gia. Những ý kiến, giải pháp được đưa ra tại hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để định hướng phát triển ngành Xuất bản Việt Nam nói chung và sách lý luận, chính trị nói riêng – hướng tới mục tiêu xây dựng nền xuất bản hiện đại, nhân văn, góp phần lan tỏa tri thức và giá trị văn hóa Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế.