Cẩn trọng với các chiêu lừa đảo trên không gian mạng

Thời gian gần đây, tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật liên quan đến sử dụng công nghệ cao, lợi dụng không gian mạng tiếp tục diễn biến phức tạp, nhất là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. 

Mặc dù các thủ đoạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản không mới, song cách thức tiếp cận nạn nhân ngày càng tinh vi, chuyên nghiệp, gây thiệt hại lớn về tài sản, xảy ra tại nhiều địa phương trên thành phố Hải Phòng, gây bức xúc dư luận xã hội, gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự và đời sống nhân dân.

Nhận diện các thủ đoạn lừa đảo

Thời gian gần đây, trên địa bàn thành phố Hải Phòng xuất hiện đối tượng lợi dụng nhu cầu đổi ngoại tệ của người dân để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng. Đối tượng sử dụng mạng xã hội (Facebook, Zalo, Telagram…) đăng tin, quảng cáo có nguồn tiền ngoại tệ số lượng lớn, tỷ giá cao hơn ngân hàng hoặc ưu đãi đặc biệt.

Sau khi người dân có nhu cầu, đối tượng sẽ yêu cầu chuyển tiền Việt Nam vào tài khoản cá nhân hoặc ví điện tử. Sau khi nhận được tiền, đối tượng thường chuyển cho bị hại bill (hóa đơn) chuyển tiền giả thể hiện việc đã thực hiện giao dịch, ngay sau đó cắt liên lạc, chặn toàn bộ phương thức liên hệ và chiếm đoạt luôn số tiền đó.

Điển hình, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố đã tiếp nhận đơn trình báo của chị T.T.T.L ở phường Lê Chân về việc bị đối tượng sử dụng mạng xã hội Telegram lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua giao dịch đổi tiền. Cụ thể, khoảng tháng 12/2024, thông qua mạng xã hội Telegram, chị T.T.T.L có quen biết người sử dụng tài khoản Telegram tên "Kimjongun". Người này giới thiệu tên Long, làm trong lĩnh vực đổi tiền Việt Nam ra tiền USD. Do có nhu cầu đóng tiền học cho em gái hiện đang du học ở nước ngoài nên chị T.T.T.L có nhờ Long đổi hộ số tiền 66 nghìn USD tương đương với số tiền 1,683 tỷ đồng. Sau khi chị T.T.T.L chuyển tiền cho Long thì không nhận được tiền USD và không liên lạc được với Long nên làm đơn trình báo Cơ quan Công an. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, lực lượng công an đã xác định được được đối tượng lừa đảo là Bùi Thanh Long, sinh năm 1992, trú tại xã Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.

Không chỉ nhắm vào người cao tuổi, mà gần đây, nhiều thanh thiếu niên cũng mắc bẫy lừa đảo trên mạng. Cụ thể như: ngày 2/9, lực lượng công an nhận được tin báo cháu H.M.K (sinh năm 2007, trú tại phường Thạch Khôi, thành phố Hải Phòng) đang ở nhà thì nhận được cuộc gọi từ số điện thoại lạ. Sau khi nghe máy, đối tượng yêu cầu cháu kết bạn Zalo và tiến hành gọi video với hình ảnh giả danh cán bộ Công an. Trong cuộc gọi, đối tượng thông báo cháu H.M.K có liên quan đến một vụ án rửa tiền do đã "bán thông tin cá nhân" với giá 350 triệu đồng. Đối tượng yêu cầu cháu phải vào Thành phố Hồ Chí Minh để làm việc hoặc nếu không đi được thì phải chuyển số tiền 350 triệu đồng để "giải quyết". Khi cháu H.M.K nói không có tiền, đối tượng đã hướng dẫn thuê nhà nghỉ và gọi điện về nhà với nội dung giả mạo bị bắt cóc, yêu cầu gia đình chuyển tiền. Do hoảng sợ, cháu đã lấy xe máy đi đến một nhà nghỉ tại thành phố Bắc Ninh theo chỉ dẫn, thuê phòng và nhắn tin về cho mẹ theo nội dung đối tượng soạn sẵn. Nhận thấy dấu hiệu bất thường, gia đình H.M.K đã đến Công an phường Thạch Khôi trình báo. Công an phường Thạch Khôi đã phối hợp cùng gia đình nhiều lần liên lạc, tuyên truyền và hướng dẫn cháu H.M.K. Nhận thức được hành vi lừa đảo, K đã trở về nhà an toàn.

Cùng với đó, từ ngày 1/7/2025, ví điện tử như: MoMo, ZaloPay, ShopeePay… được công nhận chính thức là phương tiện thanh toán tương tự tài khoản ngân hàng, thẻ và tiền mặt. Lợi dụng việc này, các đường dây tội phạm mạng chuyển dịch mạnh sang chiếm đoạt tài sản qua ví điện tử.

Theo lãnh đạo Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an thành phố Hải Phòng, các đối tượng thường sử dụng gồm gửi tin nhắn hoặc giao diện giả mạo các ví (MoMo, ZaloPay, ShopeePay…) báo "bạn vừa nhận được tiền" hay "xác nhận giao dịch liên ví", kèm đường dẫn đăng nhập. Người dùng nhập tài khoản, mật khẩu rồi nhận thêm yêu cầu mã OTP để "nhận tiền", tạo điều kiện cho kẻ gian chiếm đoạt ví và tài khoản liên kết. Hoặc các đối tượng giả danh nhân viên ví điện tử gọi điện hướng dẫn "cập nhật, xác thực thông tin" rồi yêu cầu cung cấp dữ liệu nhạy cảm để chiếm quyền kiểm soát.

Nâng cao cảnh giác khi hoạt động trên không gian mạng

Theo Thượng tá Nguyễn Văn Hải, Phó phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an thành phố Hải Phòng nguyên nhân dẫn đến tội phạm mạng nở rộ là do sự phát triển mạnh mẽ của Internet, mạng xã hội, thương mại điện tử... tạo điều kiện để tội phạm ẩn danh, che giấu danh tính. Cùng với đó, nhiều người dùng chưa được trang bị kỹ năng an toàn thông tin; nhẹ dạ cả tin, dễ bị dụ dỗ qua các chiêu trò "việc nhẹ lương cao", "trúng thưởng", "đầu tư lợi nhuận cao",... Các đối tượng sử dụng nhiều chiêu trò tinh vi, thường xuyên thay đổi thủ đoạn như giả mạo danh tính, deepfake, giả mạo website ngân hàng, tin nhắn từ cơ quan nhà nước...

Tăng cường đấu tranh với tội phạm trên không gian mạng, Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phối hợp với các đơn vị truyền thông, phổ biến phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm sử dụng công nghệ cao, lợi dụng không gian mạng gắn với các vụ việc, vụ án cụ thể mang tính điển hình; hướng dẫn nhân dân cách thức nhận diện, kỹ năng phòng ngừa các loại tội phạm. Lực lượng chức năng tiếp tục áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ, rà soát, phát hiện, đấu tranh, bóc gỡ, xử lý các đối tượng, đường dây tội phạm, hội nhóm sử dụng công nghệ cao, lợi dụng không gian mạng để thực hiện phạm tội.

Tính từ đầu năm 2025 đến nay, Công an thành phố Hải Phòng đã phát hiện, xác minh làm rõ, đề xuất xử lý 122 vụ án hình sự, 94 bị can liên quan đến tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Cùng với đó, để phòng chống tội phạm, Thượng tá Nguyễn Văn Hải cũng đề nghị người dân cần tự trang bị cho mình có những kiến thức, kỹ năng cần thiết khi tham gia vào môi trường mạng. Người dân cần nâng cao cảnh giác trong quá trình thực hiện các hoạt động trên môi trường mạng, cần tham khảo ý kiến của bạn bè, người thân, lựa chọn các ứng dụng chính thống, có nguồn gốc rõ ràng, không tự ý cài đặt các ứng dụng khi bản thân không có khả năng xác minh, đánh giá về nguồn gốc của ứng dụng.

Đồng thời, người dân cần chú ý: không hoang mang, lo sợ khi nhận được cuộc gọi từ các số điện thoại lạ tự xưng là Cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án... không làm theo yêu cầu khi không có căn cứ đánh giá về tính chính xác của nội dung cuộc gọi. Người dân phải có biện pháp bảo mật an toàn thông tin cá nhân: không tự ý cung cấp, chia sẻ các thông tin liên quan đến tài khoản mạng xã hội như Zalo, Facebook, Viber... tài khoản ngân hàng và các thông tin cá nhân khác cho người lạ; hạn chế việc chia sẻ các thông tin cá nhân, hình ảnh của bản thân và những người trong gia đình trên không gian mạng.

Trong quá trình sử dụng các dịch vụ trên không gian mạng, không tự ý truy cập vào các đường link khi chưa có sự đảm bảo an toàn, tin cậy. Đặc biệt, khi sử dụng các dịch vụ liên quan đến thanh toán, chuyển tiền qua tài khoản ngân hàng, cần tìm hiểu kỹ, tham khảo người thân hoặc các cơ quan chức năng: Công an, ngân hàng, viễn thông... đảm bảo dịch vụ đó thực sự an toàn thì mới thực hiện.

Người dân cũng cần cảnh giác, không tham lam trước những lời mời chào tham gia kinh doanh, đầu tư với cam kết về lợi nhuận lớn, dễ dàng kiếm tiền trong khi chưa rõ về tổ chức đầu tư…