"Bên trời" có một đóa hoa

Đó là đóa hoa thơ của tác giả Trần Kim Hoa. Cô đã có thâm niên mấy chục năm làm thơ, và đây là tập thơ cô được nhận Giải thưởng của Hội Nhà văn VN năm 2020.

Tôi có thói quen, đọc bất cứ tập thơ nào tôi cũng đọc bài thơ đầu trong tập, và đây là những nét thoáng qua của bài thơ Phố:

"Mảnh mai con đò chở gió
Lá trúc rơi trên thềm thơ
Mùa thu nói gì hư ảo
Rèm buông thủy mặc mơ màng 

Áo nâu dầm mưa dãi nắng
Ngày cuối chợ, bữa mom sông
Trấn Vũ chuông ngân
Thọ Xương sương thức".

Bài thơ đầu tập của Trần Kim Hoa hứa hẹn có một tập thơ hay. Tôi tiếp tục đọc, và đây, với Hà Nội tôi mơ, chợt như thấy hình bóng chính mình trên con tàu ra trận ngày xa ấy :

"Mẹ tiễn anh qua lối hoa đài nở
Ga Hàng Cỏ đoàn tàu lăn bánh
Ngày Bắc đêm Nam phấp phỏng phố phường

Tôi nhớ anh lên đường rất vội
Ba lô mới tinh cất kín thư tình
Môi cười run run rất khẽ
Bím tóc người yêu xanh biếc giảng đường".

Đúng là tôi và đồng đội mình đã trên con tàu toa đen ghế gỗ hai hàng, buổi sáng một ngày cuối năm 1970 còi tàu hú lên báo giờ ra trận.

Có lẽ vào năm ấy Trần Kim Hoa còn nhỏ, cô viết bài thơ từ ký ức người cha người anh của mình ra trận.

Thơ Trần Kim Hoa đầy tình cảm. Thỉnh thoảng cô dùng chữ thật hay, thật đắt: "Sương giăng như bị bỏ bùa/ Tơ buông thảng thốt suốt mùa hoa xoan" (Tháng Giêng năm ấy). Mùa hoa xoan tháng Giêng ở miền Bắc, ở Hà Nội bao giờ cũng tím đầy cảm xúc.

Tập thơ Bên trời cứ nhẹ nhàng trôi lướt như vậy, như mây bay, như gió mỏng. Tôi dừng lại ở bài thơ Trôi về đâu những dòng sông:

"Trôi về đâu những dòng sông
Mưa về đâu những ngày thu
Biển rộng lớn ngàn năm cát mọn
Trời xanh muôn kiếp chẳng gần
Mặt đất kiến vẽ đường chữ chi
Đại lộ ngang qua khuôn mặt buồn tiền sử
Lửa bập bùng quanh quất giấc mơ…".

Thơ Trần Kim Hoa có những lúc buồn như vậy. Quả thật, thơ không phải là một thể loại tươi vui, hớn hở. Thơ thường nghiêng về buồn, nhiều khi quá buồn, nghiêng về đau khổ. Nhưng rồi, nhà thơ tự mình đứng dậy, như tại và lặng lẽ, nhưng không tuyệt vọng. Vì còn làm thơ nghĩa là còn sống, còn đời sống, trong ta và quanh ta. Tôi thích bài thơ này của Trần Kim Hoa, bài thơ có nhan đề hơi lạ - Tôi nhặt mình lên:

"Tôi nhặt mình lên cho vào giỏ xách về

Chiều muộn trên nương
Suối một mình róc rách

Tôi đầy như bương nước
Tôi ăm ắp hạt vàng
Tôi trôi như khói bếp

Giữa vô vàn mây bay
Giữa trời im cỏ biếc
Tôi nhặt mình lên 

Tôi nhặt mình lên".

Vâng, thi sĩ nói "tôi nhặt mình lên" một cách thản nhiên, thật tình, chứ không làm màu. Chúng ta đều bé nhỏ trong cuộc đời này, nhưng chúng ta có quyền quyết định thân phận mình, nếu phải nhặt mình lên, thì tự tay ta nhặt lấy, không nhờ ai phải nhặt hộ.

Dù thế nào, thì ai cũng mong ngày mai sẽ bình an với mình. Bây giờ, không ai dám đánh cược số phận, vì thời của chiến tranh chết chóc đã qua. Bài thơ Ngày mai sẽ bình an như một lời nhà thơ tự hứa với mình, mong ước sự bình an sẽ đến với mình:

"Ngày mai sẽ bình an, em biết
Nhưng có gì đó
Không hẳn thế
Ngày hôm nay

Khi bông cẩm tú cầu vươn chiếc cổ dài và nở
Em đã biết
Ngày mai
Ngày mai tròn đầy

Ngày mai giống như chiếc bình màu xanh em mang về
Đặt trên bậu cửa
Giống như bông cẩm tú cầu vừa nở
Một lặng im một hân hoan

Bước chân thời gian nhẹ đến nỗi hơi thở em hóa ồn ào
Em biết
Sắp đến lúc
Ngày mai không phải của mình

Ngày mai là mãi mãi
Không trở về hôm qua".

Thời gian không quay trở lại, nên người ta thường nói "Việc hôm nay chớ để tới ngày mai", ngay một câu thơ, một bài thơ đã viết rồi, cũng không thể viết lại như cũ. Thời gian lướt qua ta như gió, nhưng muốn để lại gì, cũng tự ta thôi. Những suy nghĩ của người làm thơ, cứ vẩn vơ như vậy, nhưng khi viết, ai cũng mong chỉ một câu thơ của mình được người đọc, còn lại với người, thế đã là mãn nguyện, đã là hạnh phúc. Với người làm thơ bây giờ, không ai quá tự tin thơ mình sẽ còn lại, nhưng cũng không quá tự ti rằng thơ mình sẽ mất tích luôn.

Như ai cũng có mẹ, và ai cũng biết sẽ tới lúc mẹ không còn sống với mình nữa, "Mẹ già như chuối chín cây" mà, nhưng ai cũng muốn điều đau buồn ấy chưa đến ngay với mình.

Và tôi muốn dừng lại tập thơ này khi đọc bài thơ Mẹ của Trần Kim Hoa. Đó là sự tạm dừng đúng lúc, mỗi khi nhà thơ viết về mẹ của mình. Tôi đã từng viết: nếu nối những bài thơ viết về mẹ, chúng ta sẽ có một vòng tròn thơ nối cả Trái đất:

"Ngày đông êm đềm mùa hè giông bão
Gió lo âu vẫn thổi triền miên
Mẹ gánh tuổi thơ chúng con trên đôi vai son trẻ
Gói buồn vui trong tấm khăn tĩnh tại
Giữ cho cha giấc mơ trăm năm
Không đành lòng người đi, người ở…". 

Muôn đời, mẹ là như thế!