Ai Cập khai trương Đại Bảo tàng: Chương mới cho di sản ngàn năm

Trong một buổi lễ khánh thành hoành tráng mang đậm hình ảnh pharaoh, với màn trình diễn ánh sáng drone khắc họa các vị thần cổ đại và kim tự tháp lấp lánh trên bầu trời, Ai Cập đã chính thức khai trương Đại Bảo tàng (GEM).

Đây là một siêu dự án kéo dài hai thập kỷ, nhằm mang đến cho nền văn minh cổ đại của quốc gia này một không gian trưng bày hiện đại, hoành tráng, đồng thời thúc đẩy ngành du lịch và vực dậy nền kinh tế đang sa sút.

Sự kiện không chỉ là cột mốc văn hóa mà còn là biểu tượng của tham vọng Ai Cập trong việc khẳng định vị thế toàn cầu. Với sự tham dự của các nguyên thủ quốc gia, hoàng gia châu Âu và Ả Rập, buổi lễ đã biến khu vực gần Kim tự tháp Giza và Nhân Sư thành một sân khấu sống động, gợi nhớ đến những ngày huy hoàng của đế chế sông Nile.

Tổng thống Abdel Fattah el-Sissi, người dẫn dắt dự án từ năm 2014, đã tuyên bố: "Chúng ta đang viết một chương mới trong câu chuyện hiện tại và tương lai của dân tộc cổ xưa này". Lời phát biểu ấy không chỉ tôn vinh di sản mà còn nhấn mạnh GEM như một "nền tảng đối thoại, điểm đến tri thức, diễn đàn nhân loại và ngọn hải đăng cho những ai yêu đời và tin vào giá trị con người".

Hành trình hai thập kỷ: Từ ước mơ đến thực tế bị trì hoãn

Dự án Đại Bảo tàng Ai Cập được khởi xướng từ năm 2005 dưới thời Tổng thống Hosni Mubarak, với kinh phí lên đến 1 tỷ USD, phần lớn được tài trợ bởi các khoản vay phát triển từ Nhật Bản. Kiến trúc của bảo tàng do công ty Ireland Heneghan Peng Architects thiết kế, bao phủ diện tích khoảng 485.622m.²

Tuy nhiên, hành trình xây dựng GEM không hề suôn sẻ. Công trình bị gián đoạn nghiêm trọng do làn sóng bất ổn chính trị kéo dài. Sau đó, đại dịch COVID-19 và các cuộc xung đột khu vực tiếp tục làm chậm tiến độ. Kế hoạch khai trương hoành tráng dự kiến vào mùa Hè đã phải hoãn lại, biến ngày 1/11 thành một cột mốc lịch sử đầy kịch tính.

GEM là một phần trong chuỗi các siêu dự án mà Tổng thống el-Sissi thúc đẩy kể từ khi nhậm chức năm 2014, nhằm tái cấu trúc nền kinh tế Ai Cập sau hàng thập kỷ trì trệ. Các dự án tương tự như Kênh đào Suez mở rộng hay thủ đô hành chính mới đã góp phần khôi phục niềm tin, nhưng GEM nổi bật với sứ mệnh văn hóa: tổ chức và trưng bày hơn 100.000 hiện vật từ nền văn minh Ai Cập cổ đại – một kho báu khổng lồ mà bảo tàng Cairo cũ, xây dựng hơn một thế kỷ trước, không thể đáp ứng. Bảo tàng Cairo, với phong cách Tân cổ điển thanh lịch nhưng đã trở nên lỗi thời, thường bị ví von như một "kho hàng" chật chội, thiếu không gian giải thích và dễ bị hư hại.

Thủ tướng Mostafa Madbouly, trong buổi họp báo sau lễ khánh thành, đã bày tỏ niềm vui xen lẫn xúc động: "Tất cả chúng ta đều mơ về dự án này và tự hỏi liệu nó có thực sự thành hiện thực hay không. GEM là món quà từ Ai Cập dành cho toàn thế giới, từ một quốc gia có lịch sử hơn 7.000 năm". Ông nhấn mạnh rằng bảo tàng không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là "triết lý sống" – một câu trả lời của Ai Cập trước các bảo tàng lớn như Louvre hay Bảo tàng Anh, được sinh ra từ tính chân thực và chủ quyền văn hóa.

Lễ khánh thành hoành tráng: Pharaoh sống lại trên bầu trời Cairo

Buổi lễ khánh thành biến khu vực Giza thành một bữa tiệc ánh sáng và âm nhạc. Hàng trăm drone bay lượn trên không, tạo nên những hình ảnh sống động của các vị thần Ai Cập như Isis, Osiris, và hình ảnh quan tài sarcophagus của Vua Tutankhamun. Dàn nhạc giao hưởng quốc tế, mặc trang phục trắng tinh khôi, hòa tấu cùng các ngôi sao nhạc pop Ai Cập, trong khi vũ công trong y phục pharaoh lấp lánh cầm quyền trượng và quả cầu phát sáng, nhảy múa trước màn hình khổng lồ chiếu hình ảnh các di tích nổi tiếng như đền Karnak và Thung lũng các vị Vua.

Pháo hoa rực rỡ, laser quét ngang bầu trời, và những ký tự tượng hình di động từ ánh sáng drone đã đẩy "cơn sốt pharaoh" lên đỉnh điểm. Các diễn viên mặc trang phục cổ đại xếp hàng quanh bảo tàng, kim tự tháp và Nhân Sư, tạo nên một không khí như lễ hội cổ xưa. Sự kiện quy tụ hơn 70 quốc gia, với sự hiện diện của các nhân vật nổi bật. Đây là lần hiếm hoi Ai Cập quy tụ được dàn khách mời quốc tế danh giá như vậy.

Kiến trúc hiện đại và kho báu cổ đại: Sự giao thoa giữa quá khứ và tương lai

Bảo tàng GEM nổi bật với mặt tiền kính tam giác khổng lồ, gợi hình kim tự tháp, và sảnh chính rộng lớn với bức tượng granite khổng lồ của Ramses Đại Đế – vị pharaoh hùng mạnh trị vì từ 1279-1213 trước Công nguyên, mở rộng đế chế Ai Cập đến tận Syria và Sudan ngày nay. Bức tượng này từng được dựng ở quảng trường trung tâm Cairo mang tên ông, nay trở thành "người" chào đón du khách ngay từ sảnh chính.

Với 24.000m2 không gian trưng bày vĩnh viễn, GEM được quảng bá là bảo tàng lớn nhất thế giới dành riêng cho một nền văn minh cổ đại. Các sảnh mở rộng, thoáng đãng sẽ trưng bày khoảng 50.000 hiện vật, từ trang sức nhỏ xinh, tranh tường màu sắc rực rỡ đến các bức tượng pharaoh và thần thú cao chót vót. Công nghệ hiện đại như thực tế ảo (VR) sẽ giúp du khách "sống" trong các ngôi mộ cổ. Bảo tàng được chia thành 12 phòng chính, mở cửa từ năm ngoái, trưng bày hiện vật theo thời kỳ từ thời tiền sử đến thời La Mã, và theo chủ đề như tôn giáo, nghệ thuật, đời sống hàng ngày.

Hai sảnh đặc biệt, khai trương lần đầu sau lễ khánh thành, dành riêng cho bộ sưu tập hơn 5.000 hiện vật từ lăng mộ Tutankhamun – vị pharaoh trẻ trị vì từ 1361-1352 trước Công nguyên. Lăng mộ được nhà khảo cổ Anh Howard Carter phát hiện năm 1922 tại Luxor, và nay toàn bộ kho báu được trưng bày lần đầu tiên: ba chiếc giường tang lễ, sáu cỗ xe ngựa, ngai vàng bằng vàng, quách quan tài phủ vàng và chiếc mặt nạ chôn cất bằng vàng, ngọc lưu ly cùng kính màu.

Zahi Hawass - nhà khảo cổ nổi tiếng nhất Ai Cập, nguyên Bộ trưởng Cổ vật - khẳng định: "Tại sao bảo tàng này quan trọng đến vậy, và mọi người đều mong chờ khai trương? Bởi vì Tutankhamun. Đây là kiệt tác của GEM".

Tăng tốc du lịch và thúc đẩy kinh tế

Chính phủ Ai Cập kỳ vọng GEM sẽ thu hút 5 triệu du khách mỗi năm, đưa nó sánh vai với các bảo tàng hàng đầu thế giới: Louvre Paris đón 8,7 triệu lượt năm 2024, Bảo tàng Anh 6,5 triệu, và Metropolitan New York 5,7 triệu. Để hỗ trợ, khu vực xung quanh đã được nâng cấp: đường cao tốc mới, ga tàu điện ngầm sắp hoàn thành, và Sân bay Sphinx Quốc tế cách bảo tàng chỉ 40 phút.

Ngành du lịch Ai Cập, vốn là nam châm nhờ lịch sử pharaoh nhưng bị ảnh hưởng nặng nề bởi bất ổn chính trị sau 2011, đại dịch, đang phục hồi mạnh mẽ. Năm 2024 ghi nhận kỷ lục 15,7 triệu lượt khách, đóng góp 8% GDP. Bộ trưởng Du lịch và Cổ vật Sherif Fathy dự báo 18 triệu lượt năm nay, và mục tiêu 30 triệu vào 2032.

GEM là "món quà" không chỉ cho du lịch mà còn tạo việc làm, mang ngoại tệ về bù đắp cho nền kinh tế bị tàn phá bởi xung đột khu vực và bất ổn. Các phòng trưng bày một phần đã mở từ năm ngoái, nhưng nay với khai trương toàn bộ, Ai Cập hy vọng biến Giza thành trung tâm văn hóa toàn cầu, nơi du khách không chỉ ngắm kim tự tháp mà còn đắm chìm trong câu chuyện ngàn năm.

Di sản sống động, tương lai rực rỡ

Việc khai trương GEM không chỉ khép lại hành trình hai thập kỷ gian nan mà còn mở ra chương mới cho Ai Cập. Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, bảo tàng này khẳng định rằng di sản cổ đại không phải gánh nặng mà là nguồn lực sống động, kết nối quá khứ với tương lai. Như lời Thủ tướng Madbouly, GEM là "món quà từ Ai Cập cho thế giới", mời gọi mọi người đến với sông Nile, nơi các vị pharaoh vẫn thì thầm qua những hiện vật lấp lánh.

Với sức hút từ các pharaoh Tutankhamun và Ramses, GEM hứa hẹn sẽ không chỉ là điểm đến mà còn là biểu tượng của sự phục hưng, giúp Ai Cập tỏa sáng trên bản đồ văn hóa toàn cầu.